تب در کودکان و بزرگسالان | چه زمانی تب خطرناک است؟

کمتر کسی می‌توان یافت که تب را در طول زندگی خود تجربه نکرده باشد! در واقع تب و لرز به عنوان یک پاسخ طبیعی بدن به یک بیماری زمینه‌ای است که بدن به آن مبتلا شده است. همچنین تب شایع‌ترین نشانهٔ وجود عفونت در بدن نیز هست. این شرایط حاکی از آن است که سیستم ایمنی بدن در حال مقابله با عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌باشد زیرا این دمای بالای بدن مانع از رشد بسیاری از میکروب‌ها می‌شود. با اینکه برای اکثر خردسالان و بزرگسالان، تب ممکن است دردآور و آزاردهنده باشد؛ اما معمولاً جای نگرانی خاصی وجود ندارد و معمولاً در عرض چند روز تب برطرف می‌شود. در حین حال باید توجه داشت که برای نوزادان تب‌های دمای پایین هم ممکن است به معنای وجود یک بیماری و عفونت جدی باشد که نیاز به ویزیت فوری با متخصص اطفال دارد.

چرا تب می‌کنیم؟

دمای بدن هرشخص با شخص دیگر و در شرایط مختلف متفاوت است. با این حال برای یک فرد سالم این نوسانات دمایی از 36/4 تا 37/2 درجهٔ سانتی‌گراد خارج نمی‌شود که به این بازه محدودهٔ طبیعی دمای بدن انسان گفته می‌شود. البته دمای بدن در موقعیت‌های مختلف می‌تواند کمی بالاتر یا پایین‌تر رود. برای مثال دمای بدن در صبح کمترین مقدار و در اواخر بعدازظهر بیشترین مقدار را دارد. تب یا پیرکسیا (Pyrexia) حالتی است که درجهٔ دمای بدن از این حد طبیعی بالاتر برود. تب نشان‌دهنده‌ی این است که اتفاقات ناخوشایندی برای بدن در حال رخ‌دادن است. هنگامی که بدن ما وجود باکتری، ویروس یا سایر پاتوژن‌های مضر را تشخیص می‌دهد، پیروژن‌ها را آزاد می‌کند که ترموستات داخلی بدن را در دمای بالاتری تنظیم می‌کنند. این دما بالای محیطی کمترین مهمان‌نوازی را برای پاتوژن‌های مهاجم به همراه دارد و در عین حال سیستم ایمنی را نیز برای کارآمدتر شدن تحریک می‌کند.

علائم و نشانه های تب

اگر شخصی به تب مبتلا شود ممکن است نشانه‌هایی را نیز با خود به همراه داشته باشد:

• سردرد
• بدن‌درد
• تب و لرز
• احساس ضعف و بی‌حالی
• هذیان گفتن
• تعریق
• کاهش اشتها
• سرخ شدن گونه‌ها

همچنین دردهای عضلانی، لرز، افت شدید فشار، کوفتگی و خستگی بدن، کم‌آبی بدن، ترک خوردن لب و فعال شدن سینوزیت‌ها، از دیگر علائمی هستند که ممکن است با تب همراه شوند.

تفاوت تب در کودکان و تب در بزرگسالان

تب در کودکان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دارد که به آن‌ها اشاره میکنیم:

تب در کودکان

یکی از سوالات رایج اخیر برای والدین این است که چگونه تب کودک ۷ ساله را پایین بیاوریم؟ تب بالا در کودکان اغلب به دلیل عفونت های ویروسی یا باکتریایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت گوش ایجاد می‌شود. همچنین در برخی موارد نیز ممکن است کودکان تب را به عنوان یکی از عوارض جانبی واکسیناسیون تجربه کنند. با این حال نگرانی خاصی در این مورد وجود ندارد. در ضمن تب در خردسالان می‌تواند ناشی از دندان درآوردن نیز باشد. دندان‌های آسیا، دندان‌های بزرگی هستند که در انتهای ردیف دندان‌ها و دهان قرار دارند و برای آسیاب کردن غذا استفاده می‌شوند. هنگامی که این دندان‌ها شروع به رویش می‌کنند می‌توانند باعث ایجاد تب خفیفی در کودکان شود. این تب به‌عنوان «تب مولار» نیز شناخته می‌شود. در این مورد نیز معمولا جای نگرانی نیست و در عرض چند روز این تب خودبه‌خود از‌ بین می‌رود. والدین می‌توانند با استامینوفن به کنترل و تحمل تب در فرزندان خود در این مورد کمک کنند.

علائم تب در کودکان:

• احساس گرما و برافروختگی پوست
• خستگی و بی‌قراری، تمایل به استراحت بیشتر
• تنفس سریع‌تر یا ضربان قلب تند و قوی
• کاهش اشتها و کاهش تمایل به خوردن

تب در بزرگسالان

تب در بزرگسالان می تواند به دلیل طیف گسترده‌ای از عوامل از جمله عفونت، التهاب، برخی داروها یا حتی انواع خاصی از سرطان ایجاد شود. عفونت‌های رایجی که منجر به تب در بزرگسالان می‌شود شامل عفونت‌های تنفسی مانند آنفولانزا یا ذات‌الریه، عفونت‌های دستگاه ادراری و عفونت‌های پوستی است. شرایط التهابی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری التهابی روده نیز می تواند باعث تب به عنوان یک علامت شود.

پیشنهاد خواندن

---

عفونت گوش در کودکان؛علائم، دلایل و درمان عفونت گوش

بهترین متخصص اطفال در تهران؛ یافتن بهترین دکتر کودک شهر تهران

تشنج در هنگام تب

یکی از نگرانی هایی که والدین اغلب هنگام تب فرزندشان دارند، احتمال ابتلا به تشنج است. تشنج ناشی از تب ممکن است در برخی از کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله در هنگام افزایش تب رخ دهد. این تشنج ها معمولا کوتاه هستند و باعث لرزش دست‌ها و پاها و همچنین از دست دادن موقت هوشیاری می‌شوند. تشنج‌های ناشی از تب معمولاً بی‌ضرر هستند و هیچ آسیب طولانی‌مدتی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، اگر کودکی تشنج ناشی از تب را تجربه کرد، مهم است که به دنبال مراقبت‌های پزشکی لازم بود و بررسی دقیق علت وقوع آن را توسط متخصص بیماری های کودکان بررسی کرد.

علت تب طولانی

تب طولانی یا مداوم که بیش از چند روز طول بکشد، می تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشد. این مورد می‌تواند ناشی از عفونت‌های مزمن مانند سل یا HIV و همچنین شرایط التهابی مانند واسکولیت یا اختلالات بافت همبند باشد. به‌علاوه، انواع خاصی از سرطان‌ها، به‌ویژه لنفوم‌ها و لوسمی‌ها نیز می‌توانند با تب طولانی‌مدت به عنوان یک علامت برجسته ظاهر شوند.

اندازه‌گیری دقیق دمای بدن

به طور خلاصه روش های اندازه گیری دمای بدن شامل موارد زیر است:

• دستگاه های مادون قرمز پیشانی (در اورژانسها و توسط کادر درمانی استفاده می شوند و متاسفانه دقت خوبی ندارند)
•  دیجیتال زیر بغلی یا دهانی ( در سن بالای ۳ سال می توان با جلب همکاری کودک تبگیر را در دهان وی قرار داد. این دستگاه ها دقت قابل قبولی دارند)
• داخل گوشی ( روش دقیقی است)
• دماسنج نواری جلوی پیشانی (اصلا دقیق نیست)

برای اندازه‌گیری دمای بدن و میزان بالا بودن تب، رایج‌ترین و در دسترس‌ترین روش استفاده از دماسنج دیجیتالی برای خواندن دما به صورت دهانی، مقعدی، زیر بازو (آگزیلاری)، یا در گوش (تمپانیک) است. برای نوزادان، اندازه گیری دمای مقعدی دقیق‌ترین مقدار را به دست می‌دهد. پیروی از دستورالعمل های سازنده برای استفادهٔ صحیح از دماسنج و همچنین تمیز نگه داشتن آن بسیار مهم است.

مدیریت و رفع تب

همان‌طور که گفته شد درمان و کنترل تب در مرحلهٔ اول بستگی به علت اصلی آن دارد. در بسیاری از موارد می‌توان برای کاهش تب و تسکین علائم مرتبط با تب مانند سردرد یا دردهای عضلانی از داروهایی که بدون نسخه قابل دریافت است مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کرد. باید به نکات و میزان دوز توصیه شده از این داروها برای کنترل تب توجه کرد. همچنین باید توجه داشت که داروی آسپرین نباید برای درمان تب کودکان استفاده شود.

مراقبت‌های خانگی هنگام تب چیست؟

• به کودک مایعات فراوان (آب، آبمیوه رقیق، شیر مادر) بدهید تا از کم‌آبی جلوگیری شود.
• کودک را سبک لباس بپوشانید تا حرارت بدن کاهش یابد.
• آرامش و استراحت را برای کودک فراهم کنید.
• استفاده از داروهای تب‌بر مانند استامینوفن (پاراستامول) یا ایبوپروفن برای کاهش ناراحتی و درد کودک توصیه می‌شود (با دوز مناسب و بر اساس سن) توجه کنید که هر دو دارو در صورت استفاده بی رویه می توانند باعث مسمومیت کودک شوند. توصیه می شود که همزمان از دو دارو استفاده نکنید. هدف اصلی مصرف تب‌برها کاهش ناراحتی و درد کودک است، نه پایین آوردن تب به هر قیمت
• خودسرانه به کودک آنتی بیوتیک ندهید زیرا این تب ها اکثرا ویروسی هستند و نیازی به تجویز آنتی بیوتیک ندارند.
• از دادن آسپرین به کودکان خودداری کنید (خطر از کار افتادن کبد)
• حمام آب ولرم فقط در موارد تب بالای ۴۰ درجه و با مراقبت استفاده شود، اما شستن با آب سرد یا الکل ممنوع است.

چه زمانی تب در کودکان نگران‌کننده است؟

• کودکان زیر ۳ ماه با هر دمای تب را باید سریعاً نزد پزشک برد
• نوزادان تبدار (۲۸ روز اول عمر) همیشه باید توسط متخصص اطفال ویزیت شوند.
• تب بالا (بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد) که پایین نمی‌آید.
• تب همراه با علائم جدی مثل سفتی گردن، تنفس مشکل، خواب‌آلودگی زیاد، تشنج، یا لکه‌های پوستی شبیه خون مردگی
• تبی که بیش از ۳ روز طول بکشد.
• عدم تمایل به نوشیدن مایعات و نشانه‌های کم‌آبی بدن

چه زمانی تب در بزرگسالان خطرناک است؟

در بزرگسالان، علائم هشداردهندهٔ خاصی وجود دارد که باید هنگام مواجهه با تب به آنها توجه کرد. این علائم می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تری باشد. به عنوان مثال اگر تب با سردرد شدید، سفتی گردن، مشکل در تنفس یا بثورات پوستی همراه باشد؛ باید به سرعت به دنبال پزشک و مراقبت‌های پزشکی باشید. در بزرگسالان، علائم هشدار دهنده اضافی می‌تواند شامل درد مداوم قفسه سینه، گیجی، درد شدید شکم یا مشکل در تنفس باشد که در صورت مشاهدهٔ هریک از این موارد به شکل حاد باید برای تعیین دقیق پایداری وضعیت سلامتی به دکتر عمومی مراجعه کرد.

کلام آخر

نکات مهمی که باید در مورد تب کودکان در نظر بگیرید:

• تب به تنهایی نیاز به درمان دارویی ندارد مگر اینکه باعث ناراحتی کودک شود. کودکان سالمی که بیماری زمینه ای ندارند در تب زیر ۳۹ درجه احتیاج به دارو ندارند.
• تب کمک می‌کند سیستم ایمنی بدن فعال شود و با عفونت مبارزه کند.
• در صورت بروز تشنج‌های ناشی از تب (تب تشنج)، آرام و بدون وحشت کودک را در محل امن قرار دهید. این تشنج ها معمولا کوتاه و بی خطرند و خودبخود متوقف می شوند. هر کودکی الزاما با تب دچار تشنج نمی شود. درجه بالاتر تب الزاما باعث تشنج نمی شود. نمی توانید وقوع تشنج را پیش بینی کنید یا در دفعه اول رخ دادن از وقوع آن پیشگیری کنید. پس آرامش خود را حفظ کنید. کودک را به پهلو بخوابانید. چیزی به او نخورانید چون طی تشنج هوشیار نیست و ممکن است هر چه به او می دهید وارد ریه ها شود و وضع بدتر شود. چیزی مانند انگشت خود یا قاشق یا مشابه اینها را در دهان کودک وارد نکنید. همین که او را به پهلو بخوابانید راه تنفسی اش باز خواهد شد. هرگز کودک در حال تشنج را با وسیله شخصی به بیمارستان نبرید. حتما با اورژانس تماس بگیرید تا آنها با آمبولانس کودک را انتقال دهند.
• کودک وقتی تب دارد باید در خانه بماند و از محیط‌های شلوغ دور باشد.
• از فرستادن کودک تبدار به مهد کودک پرهیز کنید.

چنانچه تب به طور مداوم بالا است و با علائم شدید همراه است، و یا اگر بیش از چند روز بدون بهبود طول بکشد، توصیه می‌شود برای کودکان به متخصص اطفال آنلاین مراجعه کنید و برای بزرگسالان ویزیت آنلاین دکتر عمومی میتواند کمک کند که سریعترین و بهترین روند درمان را زیر نظر بهترین پزشکان طی کنید.