تنگی نفس؛ علت، راه درمان و انواع تنگی نفس

تنگی نفس وضعیتی است که در آن تنفس طبیعی برای فرد دشوار می‌شود. این مشکل می‌تواند خفیف و گذرا یا جدی و مزمن باشد. تشخیص و درمان آن گاهی چالش‌برانگیز است، زیرا علل متعددی می‌تواند منجر به بروز آن شود. فعالیت‌های سنگین بدنی، گرمای شدید، چاقی و ارتفاع زیاد می‌تواند در افراد سالم نیز باعث تنگی نفس شود. اما در بسیاری موارد، این عارضه نشانه یک مشکل پزشکی زمینه‌ای است. اگر تنگی نفس غیرقابل‌توضیح، ناگهانی یا شدیدی را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه زودتر از بهترین متخصص ریه ویزیت دریافت کنید. 

ویزیت آنلاین با متخصص داخلی

دریافت مشاوره

علت تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس می‌تواند ناشی از علل متعددی باشد که برخی موقتی و برخی دیگر نشانه یک مشکل جدی پزشکی هستند. فعالیت شدید بدنی، ارتفاع زیاد و تغییرات دمایی شدید می‌توانند تنگی نفس گذرا ایجاد کنند. اما نارسایی قلبی، بیماری انسدادی مزمن ریه، آسم، بیماری‌های بینابینی ریه، چاقی مفرط، آنمی، اضطراب و مسمومیت با گازهای سمی از علل شایع‌تر تنگی نفس هستند. اگر تنگی نفس ناگهانی و شدید باشد یا بیش از یک ماه ادامه یابد، باید به عنوان علامت هشداردهنده جدی تلقی شود و فرد باید به پزشک مراجعه کند تا علت آن شناسایی و درمان شود، زیرا ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد.

تنگی نفس حاد

تنگی نفس حاد به سرعت و ناگهانی در فرد بروز می‌کند. عوامل مختلفی می‌توانند منجر به آن شوند از جمله آلرژی‌ها، حملات اضطراب، فعالیت‌های بدنی سنگین، و ابتلا به بیماری‌های تنفسی نظیر سرماخوردگی یا آنفولانزا. در موارد حادتر و خطرناک‌تر، تنگی نفس ممکن است ناشی از حملات قلبی، آنافیلاکسی (انسداد شدید راه هوایی)، یا آمبولی ریوی (لخته شدن خون در ریه‌ها) باشد. در چنین شرایطی، خصوصاً اگر با دیگر علائم همراه باشد مانند درد قفسه سینه، سرگیجه، تهوع، کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها، می‌تواند نشانه‌ای از کمبود اکسیژن باشد.

تنگی نفس عصبی

تنش‌های عصبی، استرس و اضطراب می‌توانند منجر به تنگی نفس شوند. در این شرایط، فرد با افزایش ضربان قلب، لرزش بدن و اختلال در تنفس روبرو می‌شود. اگر تنگی نفس عصبی طولانی شود، ممکن است سرگیجه و ضعف نیز بروز کند. کنترل استرس و اضطراب با تمرینات آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و درمان‌های روان‌شناختی می‌تواند به بهبود تنگی نفس عصبی کمک کند.

تنگی نفس از معده

تنگی نفس می‌تواند یکی از نشانه‌های رفلاکس اسید معده یا برگشت محتویات معده به مری باشد. در این شرایط، اسید معده به درون مری نفوذ کرده و از آنجا به راه‌های هوایی و ریه‌ها راه پیدا می‌کند. حضور اسید در مجاری تنفسی باعث التهاب و تورم آنها شده که یکی از علائم آن احساس تنگی نفس است. این مشکل معمولا در زمان خواب یا وضعیت خوابیده یا نیمه خوابیده بیشتر رخ می‌دهد. بنابراین اگر فردی به طور مکرر با تنگی نفس هنگام خواب یا پس از غذا خوردن مواجه می‌شود، می‌تواند ناشی از رفلاکس اسید معده باشد.

چه افرادی ممکن است تنگی نفس بگیرند؟

اگرچه تنگی نفس می‌تواند در هر شخصی بنا به شرایط خاص رخ دهد، اما برخی افراد بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند:

• افراد مبتلا به کم‌خونی یا آنمی
• افرادی که دچار استرس و اضطراب شدید هستند
• بیماران مبتلا به رفلاکس اسید معده 
• افرادی که دچار مشکلات قلبی-عروقی یا بیماری‌های ریوی هستند
• سیگاری‌ها و کسانی که از قلیان استفاده می‌کنند
• افراد چاق و دارای اضافه وزن
• بیماران مبتلا به آسم و برونشیت
• کسانی که بیماری عفونی تنفسی اخیر نداشته باشد
• افرادی که در معرض آلاینده‌ها و مواد شیمیایی محیطی قرار دارند

علائم تنگی نفس

علائم معمولی که همراه با تنگی نفس ظاهر می‌شوند، عبارتند از:

• احساس نیاز به تنفس سریع‌تر یا عمیق‌تر به‌ویژه پس از فعالیت بدنی 
• احساس سنگینی و درد در قفسه سینه
• بروز تنگی نفس به محض دراز کشیدن
• احساس خستگی مفرط و مداوم
• تپش یا تند شدن ضربان قلب 
• وجود صدای خس‌خس در سینه
• سرفه‌های مکرر و پی‌درپی

چطور مطمئن شویم تنگی نفس داریم؟

پزشک معمولاً برای تشخیص علت تنگی نفس، ابتدا معاینه فیزیکی کاملی از بیمار انجام می‌دهد و شرح حال دقیقی از نحوه بروز، مدت زمان، تناوب و شدت حملات تنگی نفس می‌گیرد. از طرفی بیمار باید جزئیات مربوط به زمان شروع، طول مدت، تعداد دفعات و میزان شدت این حملات را برای پزشک توضیح دهد. از جمله روش‌هایی که پزشک می‌تواند بری تشخیص تنگی نفس استفاده کند عبارتند از:

• استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی قفسه سینه و توموگرافی کامپیوتری (CT Scan)
• ثبت نوار قلب (ECG)
• آزمایش اسپیرومتری برای اندازه‌گیری جریان هوا و ظرفیت ریوی بیمار
• آزمایشات خونی

راه های درمان تنگی نفس

اصولاً درمان تنگی نفس به علت اصلی آن بستگی خواهد داشت. در مواردی که تنگی نفس ناشی از استرس، اضطراب یا مشکلات عصبی باشد، معمولاً با استراحت و آرام شدن فرد، علائم برطرف می شوند. بنابراین انواع قرص های حاوی ترکیبات آرام بخش می‌توانند برای تنگی نفس عصبی موثر باشند.

بیماران مبتلا به آسم یا COPD معمولاً از داروهای استنشاقی گشادکننده برونش برای پیشگیری از تنگی نفس استفاده می‌کنند. اگر تنگی نفس با آسم مرتبط باشد، بدن بهتر به داروهایی مانند گشادکننده برونش و استروئیدها پاسخ می‌دهد.

در مواردی که تنگی نفس ناشی از عفونت‌های تنفسی مانند ذات‌الریه باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند طی 3 تا 7 روز علائم را تسکین دهند.

پیشگیری از تنگی نفس

افراد مبتلا به تنگی نفس می‌توانند با اقدامات زیر به بهبود سلامت کلی و افزایش ظرفیت تنفسی خود کمک کنند:

• اجتناب از قرارگیری در معرض دود دخانیات
• دوری از عوامل محرک تنفسی
• کاهش وزن به منظور کاستن از فشار وارده بر قلب و ریه‌ها
• انجام فعالیت بدنی سبک و مناسب برای تقویت سیستم قلبی عروقی و تنفسی
• پرهیز از صعود به ارتفاعات زیاد 
• داشتن تغذیه سالم و دریافت خواب کافی
• پیروی دقیق از برنامه درمانی تجویزشده برای بیماری‌های زمینه‌ای همچون آسم، COPD یا برونشیت
• انجام معاینات پزشکی منظم

کلام آخر

در پایانی باید اشاره کنیم که هرگونه تنگی نفس باید جدی گرفته شود. این مشکل نشان از اختلال در عملکرد سیستم تنفسی است که می‌تواند زنگ خطری برای بیماری‌های شدیدتر باشد. در صورت بروز تنگی نفس لازم است هرچه سریع‌تر با متخصصی درمیان گذاشته شود. همچنین درمان به موقع و کنترل عوامل ایجادکننده آن، به ویژه اگر این مشکل متعلق به بیماری‌های خطرناک‌تر باشد، می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.