مشاوره آنلاین هماتولوژی (خون شناسی)

هماتولوژی چیست؟ 

خون‌شناسی یا هماتولوژی (hematology) شاخه‌ای از علم و پزشکی است که بر مطالعهٔ خون، بافت‌های خون‌ساز و تشخیص و درمان اختلالات مربوط به آن‌ها تمرکز دارد. این شاخه از پزشکی با شاخه‌های دیگری همچون ایمنی‌شناسی و ژنتیک ارتباط ویژه‌ای دارد.

اختلالات هماتولوژیک و انواع بیماری‌های هماتولوژی

اختلالات خونی یا به عبارتی هماتولوژیک، طیف وسیعی از شرایطی را در بر می‌گیرد که بر خون و بافت‌های خون‌ساز تأثیر می‌گذارد. اختلالات خونی می‌توانند به صورت ناهنجاری در تولید، عملکرد یا طول عمر سلول‌های خونی تأثیر گذاشته و منجر به عارضه‌ها وبیماری‌های متعددی برای سلامتی شود. برخی از اختلالات خونی رایج عبارت‌اند از آنمی، لوسمی، لنفوم و هموفیلی.

• کم‌خونی یا آنمی (anemia) زمانی رخ می‌دهد که بدن گلبول‌های قرمز کافی نداشته باشد یا گلبول‌های قرمز به درستی کار نکنند. این بیماری می‌تواند منجر به علائمی مانند خستگی، ضعف و تنگی نفس شود. علل شایع کم خونی عبارتند از: کمبود آهن، کمبود ویتامین B12، بیماری مزمن و شرایط ژنتیکی.
• سرطان خون یا لوسمی (leukemia) به دسته‌ای از انواع سرطان گفته می‌شود که بافت‌های خون‌ساز را تحت تاثیر قرار می‌دهند و منجر به تولید بیش از حد گلبول‌های سفید غیرطبیعی می شود. از سوی دیگر، لنفوم (lymphoma) نیز  نوعی سرطان است که دستگاه لنفاوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که خود این دستگاه بخشی از سیستم ایمنی بدن است. هر دو شرایط می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها داشته باشند.
• خون‌تراوی یا هموفیلی (hemophilia) یک اختلال ژنتیکی است که با مشکل در لخته‌شدن طبیعی خون شناخته می‌شود. افراد مبتلا به هموفیلی ممکن است پس از جراحت یا جراحی، خونریزی طولانی‌مدت را تجربه کنند. این وضعیت به دلیل کمبود برخی از فاکتورهای انعقادی ایجاد می‌شود که برای لخته شدن صحیح خون ضروری هستند.

علائم بیماری‌های هماتولوژیک بسته به اختلال و تأثیر آن بر بدن می‌تواند متفاوت باشد. علائم شایع ممکن است شامل خستگی، ضعف، تنگی نفس، عفونت‌های مکرر، کاهش وزن، کبودی بدن، خونریزی طولانی‌مدت، درد استخوان و تورم غدد لنفاوی باشد.

روش‌های تشخیص اختلال در هماتولوژی

در حوزهٔ هماتولوژی از تکنیک‌های مختلف تشخیصی برای ارزیابی و تشخیص اختلالات هماتولوژیک استفاده می‌شود. این تکنیک‌ها از آزمایش خون ساده تا تصویربرداری پیچیده و مطالعات مولکولی را شامل می‌شوند. برخی از ابزارهای آنالیز رایج عبارتند از:

• شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش اطلاعاتی در مورد کمیت و کیفیت سلول‌های خونی یعنی گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها ارائه می‌دهد.
• اسمیر خون (Blood Smear): این آزمایش بررسی میکروسکوپی خون توسط تصویری لحظه‌ای در هنگام نمونه‌گیری است که می‌تواند مورفولوژی و ویژگی‌های ریختی سلول‌های خونی را  به‌خوبی نشان دهد و به تشخیص اختلالات خونی مختلف کمک کند.
• آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان: این روش‌ها شامل جمع‌آوری و بررسی مغز استخوان برای ارزیابی تولید سلول‌های خونی و شناسایی ناهنجاری‌ها می‌شود.
• مطالعات انعقادی: در این رویکرد با آزمایش‌هایی مانند زمان پروترومبین (PT) و زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال (aPTT) عملکرد لخته‌شدن خون را ارزیابی می‌کنند که برای تشخیص و درمان اختلالاتی مانند هموفیلی حائز اهمیت هستند.
• پیشرفت‌های فناوری همچنین منجر به توسعهٔ آزمایش‌های مولکولی و ژنتیکی شده است که توانایی تشخیص و نظارت بر وضعیت هماتولوژیک بدن در سطح مولکولی را تسهیل می‌کند.

تفاوت انکولوژی و هماتولوژی

تفاوت انکولوژی و هماتولوژی چیست؟ انکولوژی (oncology) شاخه‌ای از پزشکی است که به پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان می‌پردازد. انکولوژی و هماتولوژی ارتباط درهم‌پیچیده‌ای دارند زیرا بسیاری از سرطان‌های مرتبط با خون مانند لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما در محدودهٔ هم‌پوشانی هردو تخصص قرار می‌گیرند. وجه اشتراک این دوحوزه با نام انکولوژی هماتولوژیک شناخته می‌شود که متخصصان آن با استفاده از رویکردی چندرشته‌ای که می‌تواند شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، ایمونوتراپی و پیوند سلول‌های بنیادی باشد؛ جهت تشخیص و درمان سرطان‌های خون تلاش می‌کنند.

منابع:

hopkinsmedicine

healio

medicalnewstoday