وسواس فکری

وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری یا OCD، مجموعه ای از افکار آزار دهنده و استرس‌زا هستند که فرد آن‌ها را تجربه می‌کند و از توضیح دادن و به زبان آوردن احساس خود درباره‌ی آن‌ها، عاجز است و برای رفع این فکرهای تنش‌زا، عملی را در طول روز، بارها تکرار می‌کند تا از رنج فکری، رها شود. به این افکار آزار دهنده، وسواس فکری می‌گویند.

برای مثال، فردی بعد از شستن دست‌هایش، بلافاصله احساس آلودگی دارد و تصور می‌کند دست‌هایش با یکبار شستشو، تمیز نشده‌اند؛ بنابراین، بارها و بارها، پشت سر هم، دست‌های خود را می‌شوید تا احساس آسودگی و تمیزی کند. این امر ممکن است گاهی تا 30 مرتبه هم تکرار شود.

وسواس فکری منجر به بروز استرس، اضطراب، ترس، پریشانی و بی قراری در فرد می‌شود.

 گاهی، خود فرد از نادرست بودن رفتار و افکار خود، اطلاع کامل دارد اما راهی برای رهایی از وسواس فکری نمی‌یابد؛ بنابراین، سعی می‌کند با انجام دادن کارها به طور مکرر، به آرامش برسد.

علائم وسواس فکری

شدت علائم وسواس فکری، ممکن است در افراد، کم یا زیاد باشد و در صورت عدم درمان، سال‌ها ادامه یابد و یا هرگز، به خودی خود درمان نشود. هم‌چنین، این علائم می‌توانند در بلند مدت تغییر یافته و شدیدتر یا کمتر شوند.

برخی از علائم وسواس فکری عبارتند از:

• اضطراب و استرس
• افسردگی
• اختلال در اشتها
• اختلال در خواب
• منزوی شدن
• گریز از جامعه
• درونگرا شدن
• چک کردن مداوم کارها
• تمرکز بیش از حد بر عقاید مذهبی
• توجه افراطی به خوش‌شانسی و بد‌شانسی
• بررسی افراطی و تکراری وسایل منزل مانند قفل بودن در
• شمارش و ضربه زدن‌های مکرر و ریتمیک به طور مداوم
• ترس از دست دادن کنترل و آسیب رساندن به خود یا دیگران
• جمع‌آوری اشیاء غیر ضروری
• ترس از کثیفی و آلودگی
• نیاز شدید به نظم و تقارن

انواع وسواس فکری

از نظر علمی، وسواس فکری دسته‌بندی خاصی ندارد و می‌تواند در هر زمینه و موضوعی، فرد را درگیر کند اما به طور کلی، وسواس‌های فکری، اغلب در دسته‌بندی‌های زیر هستند:

• افکار پرخاشگرانه‌ جنسی: نوع رایجی از وسواس فکری است که در ذهن فرد، مدام انجام رفتارهای جنسی پرخاشگرانه با دیگران مرور می‌شود و گاهی آن‌ها را انجام می‌دهد.
• ترس از صدمه دیدن دیگران: نوع دیگری از وسواس فکری است که در آن فرد، مدام از این که عزیزان خود را از دست بدهد، هراس و واهمه دارد و در ذهن خود، اتفاقات ناگواری را برای آن‌ها تصور می‌کند.
• ترس از میکروب‌ها و آلودگی‌ها: شایع‌ترین نوع وسواس فکری، وسواس نسبت به آلودگی‌ها است. شستن مکرر دست‌ها و لباس‌ها و سایر وسایل شخصی، از علائم این نوع وسواس فکری هستند.
• وسواس ناقص انجام دادن کارها: در این نوع از وسواس فکری، فرد مدام تردید دارد که کاری را انجام داده است یا خیر.
  - برای مثال، فرد شک می‌کند که هنگام خروج از منزل، درب را قفل کرده است یا خیر؛ گاهی این مدل از وسواس فکری، آنقدر آزار دهنده است که فرد مجبور به برگشت به منزل می‌شود تا شک خود را بر طرف کند و ممکن است این امر، بارها تکرار شود.
• وسواس امور مذهبی و انجام گناه: نوع دیگری از وسواس فکری، وسواس نسبت به امور دینی و گناه کردن است.
  - در این نوع از وسواس فکری، ممکن است فرد برای آرامش روحی خود، مدام در حال عبادت کردن باشد.
• وسواس ترتیب و تقارن: یکی از رایج‌ترین نوع وسواس فکری، وسواس تقارن و ترتیب است که در آن فرد، بر متقارن و مرتب چیدن وسایل، وسواس دارد و وقت زیادی را صرف این کار می‌کند و در صورت به هم ریختن این نظم، ذهن بیمار به می‌ریزد.

برای درمان مشکلات در مورد وسواس می‌توانید از مشاوره آنلاین روانشناسی در ایزو ویزیت استفاده کنید.

همچنین انجام تست‌ شخصیت شناسی یکی از بهترین‌ اقداماتی است که می‌توانید برای شروع درمان مشکلات روحی-روانی انجام‌ دهید.

علت بروز وسواس فکری

وسواس فکری، یک اختلال عصبی است و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. مانند:

• ژنتیک: وسواس فکری می‌تواند ریشه‌ی ژنتیکی و ارثی داشته‌باشد.
• علل خود ایمنی: عفونت استرپتوکوکی می‌تواند در عملکرد سلول‌های مغز، اختلال ایجاد کند و باعث التهاب آن‌ها شود و در نهایت، منجر به بروز وسواس فکری گردد.
• علل رفتاری: گاهی انجام برخی از کارها مانند شروع یک شغل جدید، می‌تواند موجب استرس و بروز وسواس فکری در فرد شود.
• علل نورولوژیکی: به هم ریختن تعادل مواد شیمیایی در مغز(مانند سروتونین)، می‌تواند سبب بروز وسواس فکری شود.
• عوامل محیطی: عوامل محیطی (شرایط اجتماعی، سبک زندگی، محیط زندگی و...)، می‌توانند سبب بروز وسواس فکری شوند.

راه‌های تشخیص وسواس فکری

برای تشخیص وسواس فکری، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه‌ی فیزیکی: با این روش، پزشک می‌تواند بیماری‌های دیگر را که منجر به بروز وسواس فکری شده‌اند، تشخیص دهد.
• آزمایش خون: برای بررسی عملکرد تیروئید و تشخیص میزان الکل و مواد مخدر در بدن، از آزمایش خون استفاده می‌شود.
• ارزیابی روانشناسی: پزشک درباره‌ی افکار، احساسات و رفتارهای فرد با او صحبت می‌کند تا علائم و نشانه های وسواس فکری را بررسی و شناسایی کند.

روش‌های درمان وسواس فکری

به طور کلی، چند روش اصلی برای درمان وسواس فکری وجود دارد که عبارتند از:

1. دارو درمانی: دارو درمانی برای وسواس‌های فکری با ریشه‌ی فیزیولوژیک کاربرد دارد. هم‌چنین، ممکن است پزشک از قرص‌های ضد افسردگی نیز به عنوان مکمل دارویی استفاده کند.
2. روان درمانی پویشی: این روش می‌تواند وسواس فکری را به طور کلی ریشه کن کند. در این روش که یک نوع گفتار درمانی است، پزشک فرد را به یک خود آگاهی کامل می‌رساند تا بتواند نتیجه و اثر رفتارهای خود را ببیند و آن‌ها درک کند.
3. درمان شناختی - رفتاری: از این روش برای درمان وسواس‌های فکری خفیف استفاده می‌شود.
   - این روش درمانی، عمل گرا است؛ یعنی پزشک، فرد را با مشکل رو به رو کرده و سعی می‌کند دیدگاه ها و طرز فکر او را در حل مسائل بسنجد و فرد را برای رفع مشکل از راه درست، به چالش بکشد.
4. خانواده درمانی: بالا بردن شناخت و درک خانواده از وسواس فکری و همراهی آن‌ها با بیمار، کمک بزرگی به درمان او خواهد کرد. 

چگونه به افراد مبتلا به وسواس فکری کمک کنیم؟

نحوه‌ی برخورد و واکنش خانواده و نزدیکان، ارتباط و تاثیر مستقیم روی رفتار فرد مبتلا به وسواس فکری دارد. برخی از بایدها و نبایدهای رفتاری در این زمینه عبارتند از:

• انتقاد نکنید.
• زیاد شوخی کنید.
• فرد مبتلا به وسواس فکری را سرزنش نکنید.
• با مهربانی و صبوری رفتار کنید.
• در انجام امور وسواسی، فرد را همراهی نکنید.

پیشنهاد مطالعه مقاله:

وسواس فکری-عملی (وسواس، شک و تردید)

راه‌های پیشگیری از بروز وسواس فکری

• از اخبار استرس‌زا دوری کنید.
• روابط اجتماعی خود را با عزیزانتان حفظ کنید.
• از مصرف الکل و مواد مخدر پرهیز کنید.
• به اندازه‌ی کافی بخوابید.
• فعالیت بدنی کافی داشته باشید.
• در مواقع استرس و اضطراب، آرامش خود را حفظ کنید (نوشیدن آب و قدم زدن، می‌تواند به شما کمک کند).

همان‌طور که گفته شد، وسواس فکری در صورت عدم درمان، تشدید شده و فرد را سال‌های سال درگیر خواهد کرد و می‌تواند باعث بروز سایر بیماری‌های روحی- روانی شود؛ بنابراین، در صورت مشاهده‌ علائم وسواس فکری در خود یا نزدیکان، بهتر است هر چه سریع‌تر اقدام به درمان نمایید.