سقط جنین

فرایند سقط به‌عنوان یک مداخله پزشکی دارای روش‌های مختلفی است که بسته به مدت زمانی که از شروع بارداری می‌گذرد، می‌تواند قابل‌اجرا باشد. دو نوع اصلی از روش‌های سقط جنین عبارتند از استفاده از دارو و جراحی. برای کاهش عوارض، انجام هر یک از این روش‌ها نیازمند نظارت و راهنمایی پزشک است. پزشک با اجرای معاینات، بررسی سوابق پزشکی، تأیید بارداری و انجام سونوگرافی، می‌تواند دستور سقط را صادر کند. عواملی که ممکن است پزشک را به تجویز سقط وادار کنند شامل بارداری خارج از رحم یا ابتلا به بیماری‌های آمیزشی می‌شوند. همچنین، در برخی موارد، شخص به طور خودخواسته برای پایان بارداری قدام می‌کند. توجه داشته باشید که انجام این فرآیند به شکل غیرقانونی و در شرایط فاقد امکانات پزشکی، تهدیدی برای سلامت و حتی جان شما به همراه دارد. برای هر دلیلی که سقط انجام می‌شود، لازم است این کار با مشورت و با مجوز پزشک در شرایط بهداشتی انجام گیرد. 

علائم سقط جنین

علائم سقط، به توجه به مرحله حاملگی می‌تواند متغیر باشد. گاهی اوقات، این علائم در ماه اول به نحوی سریع ظاهر می‌شوند که فرد حتی هنوز اطلاعی از حاملگی ندارد. در افرادی که علائم سقط جنین دارند، شایع‌ترین علائم عبارت است از:

• لکه‌های درشت خون
• خونریزی از واژن
• خروج بافت یا مایع از واژن
• درد یا گرفتگی شدید در منطقه شکم (معمولاً بدتر از دردهای قاعدگی).
• کمردرد خفیف یا شدید

در صورت مواجهه با هر یک از این علائم حین حاملگی، به‌ویژه اگر شدید باشند، فوری با پزشک خود تماس بگیرید. مهم است به یاد داشته باشید که این علائم ممکن است بدون سقط جنین نیز رخ دهند. اما پزشک با انجام آزمایشات لازم، تلاش می‌کند تا از سلامت جنین اطمینان حاصل کند و در صورت نیاز به تدابیر مناسب و درمان تصمیم بگیرد.

دلایل بروز سقط جنین در اولین سه ماه بارداری

بدون شک، برخی از عوامل خطر می‌توانند احتمال سقط جنین را در سه‌ماهه اول بارداری افزایش دهند، اما در اکثر مواقع، مادر مقصر نیست. بدن زن باردار در طول دوران بارداری تلاش می‌کند تا هورمون‌ها و مواد مغذی موردنیاز جنین را فراهم کند. اما دلایل سقط در ماه‌های مختلف بارداری ممکن است متفاوت باشد. اغلب موارد سقط در سه‌ماهه اول به دلیل مشکلات رشد غیرعادی جنین اتفاق می‌افتد. بااین‌حال، عوامل دیگر نیز ممکن است در وقوع این اتفاق نقش داشته باشند که شامل موارد زیر می‌شود:

سقط جنین در اولین سه ماهه بارداری

سقط جنین در اولین سه ماهه بارداری به دلایل متعددی رخ می‌دهد. مهم ترین دلایل سقط جنین در سه ماهه اول بارداری:

• ناهنجاری‌های کروموزومی
• اختلالات تیروئید
• دیابت بدون درمان
• عفونت‌های مختلف از جمله واژینوز باکتریایی، عفونت دستگاه ادراری، و عفونت‌های مقاربتی
• دلایل سقط جنین در دومین سه ماهه بارداری
• ضعف دهانه رحم
• ابتلا به بیماری‌های مزمن از جمله فشارخون بالا
• بروز ناهنجاری‌های ساختاری در رشد جنین
• سقط جنین در سه ماه آخر بارداری
• سابقه سیگارکشیدن یا دخانیات
• مصرف الکل و مواد مخدر
• جداشدن جنین از جفت

سقط جنین در هفته ششم

اگر سقط جنین در هفته ششم بارداری رخ بدهد، به دلیل مشکل در کروموزوم‌هاست. گاهی نیز سقط جنین در هفته ششم بارداری به دلیل: بروز سرخجه (عفونت شدید) و یا مصرف برخی داروها است. 

عوارض سقط جنین

عموماً سقط جنین باعث عوارض کوتاه‌مدت شده و بیشتر خانم‌ها پس از این اتفاق با مشکلات جدی مواجه نمی‌شوند. اما، همانند هر درمان پزشکی دیگر، خطرات کوچکی نیز وجود دارد که ممکن است مشکل‌آفرین باشند.

سوراخ‌شدن رحم: وسایل پزشکی استفاده شده در فرایند سقط ممکن است از دیواره رحم عبور کنند. این امر بسته به موقعیت آسیب و عمق سوراخ باعث خونریزی یا آسیب به اندام‌های اطراف خواهد شد. همچنین، سوراخ ایجاد شده ممکن است به‌عنوان یک نقطه ورود برای عفونت باشد.

آسیب به اندام‌های مجاور داخلی (مثانه یا روده): در مجموع، عوارض سقط جنین نه‌تنها به اندام‌های داخلی بدن اثر می‌گذارد، بلکه باعث خطراتی نظیر عفونت و خونریزی نیز می‌شود.

تب: اگر پس از سقط، محصولات بارداری در رحم باقی بمانند، خونریزی رحم رخ می‌دهد. این خونریزی منجر به تب و ترشحات چرکی شده که اغلب پس از چند ساعت تا چند روز اتفاق می‌افتد. افزایش دمای بدن به‌عنوان علامت تب، ناشی از احتمال وجود عفونت در بدن فرد است.

بروز افسردگی یا تغییرات خلق‌وخو: مهم است بدانید که زنان پس از سقط جنین احساسات گوناگونی را تجربه خواهند کرد. برخی از زنان ممکن است احساس گناه، غمگینی یا حتی پوچی کنند، درحالی‌که برخی دیگر با احساساتی همچون، عصبانیت، ناامیدی یا استرس مواجه شوند. این مشکلات، اگر درمان نشوند، ممکن است به‌زودی تشدید شده و عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند.

اختلال در خواب: اختلال در خواب و تجربه استرس از جمله عوارضی هستند که پس از سقط ممکن است ایجاد شوند و این امور معمولاً به دنبال احساسات دیگری که پیش‌ازاین اشاره کرده‌ایم، رخ می‌دهند. در صورت تجربه هر یک از این مشکلات، بهتر است با یک مشاور یا متخصص صحبت کنید.

راه‌های جلوگیری از سقط جنین

بهترین راه برای جلوگیری از سقط، انجام اقدامات پزشکی و مراقبت‌های لازم در دوره پیش از بارداری است. به‌عبارت‌دیگر، با اتخاذ تدابیری قبل از شروع بارداری، می‌توان خطر سقط جنین را به حداقل رساند. این تدابیر عبارتند از:

معاینه و تحت‌نظر پزشک به‌صورت منظم

برای جلوگیری از سقط جنین، به‌خصوص در ماه‌های اولیه بارداری، قبل از شروع بارداری مشاوره با یک پزشک زنان و زایمان توصیه می‌شود. پزشک با بررسی سابقه پزشکی شما، ارزیابی عادات و سبک زندگی، سؤالاتی درباره عادات سالم یا ناسالم شما مطرح می‌کند و ممکن است معاینات و آزمایشات لازم را پیشنهاد دهد.

انجام معاینات کامل STD

بیشتر بیماری‌های ناشی از روابط جنسی، از جمله ایدز (HIV)، سوزاک، هرپس، گونوره و سفلیس، می‌توانند خطر سقط و سایر عوارض مرتبط با بارداری را افزایش دهند. ازاین‌رو، انجام معاینات کامل برای تشخیص و درمان بیماری‌های جنسی ضروری است. از طرفی، حفظ روابط جنسی ایمن و استفاده از روش‌های پیشگیری، می‌تواند از بروز این بیماری‌ها و در نتیجه جلوگیری از سقط جنین در بارداری‌های آینده کمک کند.

آزمایشات خون

همان‌طور که اشاره شد، تست خون از جمله آزمایشات ضروری در مراحل پیش از بارداری است که برای پیشگیری از سقط جنین یا کاهش خطر آن اجرا می‌شود. پزشک با استفاده از نتایج آزمایش خون، میزان خونریزی و همچنین کمیت و کیفیت هورمون hCG جهت تأیید بارداری را ارزیابی می‌کند. همچنین، اجرای تست خون هفتگی برای تشخیص عفونت رحم با شمارش تعداد گلبول‌های سفید خون (WBC) نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

تکمیل مراحل واکسیناسیون

بانوانی که قصد بارداری در آینده را دارند، باید به‌موقع تمام واکسن‌های خود را دریافت کنند. بررسی تاریخچه واکسیناسیون و تکمیل دوره واکسن‌های ضدعفونی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش داده و در نتیجه، جنین در دوران بارداری کمتر در معرض آسیب‌های مادرزادی قرار خواهد گرفت. اگرچه عدم تزریق برخی از واکسن‌ها به‌خودی‌خود خطر سقط جنین را افزایش نمی‌دهد؛ اما به دلیل احتمال ابتلای مادر به بیماری‌ها در طول حاملگی، جنین را در برابر نقص‌های مختلف حفاظت می‌کند. لازم به ذکر است که برخی از واکسن‌ها نظیر واکسن سرخک که از ویروس‌های زنده یا ضعیف شده تهیه می‌شوند، در طول بارداری تجویز نمی‌شوند و باید قبل از برنامه‌ریزی بارداری انجام گیرد.

مصرف ویتامین‌ های ضروری

استفاده از مکمل فولیک‌اسید و ویتامین‌های موردنیاز در دوران قبل، حین، و بعد از بارداری، به کاهش خطر سقط می‌تواند کمک کند. به طور معمول، توصیه می‌شود که زنان در آستانه بارداری، روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم مکمل اسیدفولیک (ویتامین‌ B9) را مصرف نمایند تا از سقط جنین جلوگیری کنند. نقش اسیدفولیک در کاهش خطر نقص مادرزادی جنین بسیار مهم است.

پرهیز از مصرف الکل و کافئین

در دوران بارداری مصرف روزانه چند لیوان آب آشامیدنی سالم می‌تواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند. اما باید از مصرف نوشیدنی‌های قندی، حاوی کافئین، الکل، و سایر مواد مضر خودداری کرد. همچنین، توصیه می‌شود مقدار مصرف چای و قهوه را به حداقل کاهش داده و از مصرف بیش از دو فنجان (۲۰۰ میلی‌گرم) قهوه در روز پرهیز کنید، زیرا این اقدام می‌تواند از ایجاد عدم تعادل در هورمون‌های مادر جلوگیری کرده و خطر سقط جنین را کاهش دهد.

کنترل استرس و اضطراب

جلوگیری از سقط در سه ماهه اول بارداری و پس از آن نیازمند اقداماتی است که به کاهش استرس و اضطراب، پیشگیری از افسردگی و حفظ آرامش کمک کند. بر اساس تحقیقات، مشخص شده است که مادرانی که از استرس به‌دور هستند،  تا ۶۰ درصد کمتر در معرض خطر سقط جنین قرار دارند.

متعادل نگه‌داشتن پروژسترون

علت‌های سقط شامل عواملی نظیر ضعف گردن رحم و افتادگی رحم می‌شوند، اما کمبود هورمون پروژسترون نیز یکی از علل مهم است. پروژسترون، یک هورمون حیاتی در دوران بارداری به‌حساب می‌آید که نقش کلیدی در تغذیه جنین و ایجاد محیط سالم در رحم دارد. کمبود این هورمون ممکن است منجر به سقط جنین شود. برای درمان پروژسترون پایین، مصرف مکمل پروژسترون و داروهای مرتبط با آن، به‌عنوان یکی از راهکارها مطرح می‌شود.

ورزش‌کردن

شروع یک برنامه ورزشی پیش از بارداری برای حفظ سلامت کلیه بدنی مفید است و می‌تواند به جلوگیری از سقط جنین کمک کند. با افزایش ماه بارداری، بهتر است که به ورزش‌های سبک و متعادلی روی آورید و از تمرینات سنگین خودداری کنید. مطالعات نشان می‌دهند که عدم تعادل در فعالیت ورزشی و حتی انجام تمرینات سنگین به مدت طولانی در طول هفته در دوران بارداری ممکن است خطر سقط را افزایش دهد.

پرهیز از سفرهای طولانی‌مدت

در طول فرآیند رشد جنین در رحم مادر، به‌ویژه در سه ماهه اول و دوم بارداری، جنین به علت وضعیت ضعیف و ناپایدار خود در معرض خطرات جسمی و جوانب مختلف دیگر قرار می‌گیرد. به همین دلیل، توصیه می‌شود از سفرهای طولانی‌مدت یا انجام کارهای سنگین و خسته‌کننده دوری کنید؛ زیرا ممکن است باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیر به جنین شده و حتی منجر به سقط آن شود.

متعادل نگه‌داشتن وزن

حفظ تعادل وزن و درمان چاقی یا لاغری مفرط از جمله اقدامات مهم قبل از بارداری در زنان است که باعث کاهش خطر سقط و تولد نوزاد سالم می‌شود. شاخص توده بدنی (BMI) و اضافه‌وزن می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند، بنابراین تعادل وزن قبل از بارداری می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد و به یک حاملگی سالم کمک کند.

عدم مصرف داروهای گیاهی

مصرف برخی گیاهان و داروهای گیاهی باید بااحتیاط انجام شود، به‌ویژه در دوران بارداری، زیرا ممکن است خطر سقط را افزایش دهند. برای جلوگیری از سقط جنین در بارداری، توصیه می‌شود که مصرف خودسرانه گیاهانی نظیر پونه، نارون قرمز، ریشه کرفس، کوهوش سیاه، کوهوش آبی، زنجبیل، سداب، دکمه طلایی، بومادران معمولی، وج، انجدان، میوه ارس، جینسینگ، مر حجازی، برنجاسف جنوی، خوک طلایی، روغن ساسافراس، گل جعفری، دم شیر، کرف، سنبل ختایی محدود شود.

جهت پیشگیری از سقط جنین چه مواد غذایی مصرف کنیم؟

مصرف غذاهای مفید در دوره بارداری، علاوه بر تقویت رحم و تخمدان‌ها، به آمادگی جسمی بالاتر مادر برای گذراندن دوره بارداری کمک می‌کند. در این راستا، موارد زیر به‌عنوان نکات غذایی قبل و حین بارداری همچنین جهت جلوگیری از سقط جنین بسیار حائز اهمیت است:

• مصرف روزانه سبزیجات، به‌ویژه سبزیجات تیره، و میوه‌های تازه.
• افزایش مصرف فیبر برای تعادل هورمونی، تنظیم قند خون و هضم سالم غذا.
• مصرف لوبیا و غلات سبوس‌دار.
• خوردن گیاهان ارگانیک و طبیعی.
• مصرف چربی‌های کامل و سالم.
• استفاده از محصولات لبنی فاقد فرآوری‌های ناسالم.
• پرهیز از لبنیات حاوی هورمون و آنتی‌بیوتیک.
• نوشیدن شیر.
• مصرف گوشت ماهیچه گوسفندی به شکل کباب.
• خوردن نان سالم و مغذی.
• استفاده از مغزهای بوداده به‌عنوان میان‌وعده.
• تقویت رحم با هویج، به، سیب و همچنین رب و مربای آن‌ها.
• کاهش مصرف حلیم، کله‌پاچه و سوپ‌های چرب.
• اجتناب از خوردن گوشت مانده، غذاهای نفاخ، کنسروها و خوراکی‌های پرادویه.
• خودداری از مصرف سویا و شیر سویا به دلیل سطوح بالای استروژن و ایجاد تغییرات هورمونی.
• مصرف مناسب برخی ماهی‌ها نظیر ماهی‌های آب‌های سرد.

کلام آخر

لازم به ذکر است که در بسیاری از مواقع، امکان جلوگیری از سقط جنین وجود ندارد، به‌ویژه زمانی که عللی نظیر ناهنجاری‌های کروموزومی یا برخی از عوامل دیگر باعث مرگ جنین می‌شوند. در این مواقع، حتی ممکن است سقط مکرر دیده شود. اما درصورتی‌که علت این سقط‌ها مشخص و قابل‌درمان باشد، پزشکان می‌توانند اقدامات مناسب برای کاهش خطر سقط در بارداری‌های بعدی را انجام دهند. همچنین، با ارائه مراقبت‌های پزشکی و درمانی مناسب، می‌توان از وقوع سقط در آینده جلوگیری کرد و به زنان مبتلا به این مشکلات، امکان روند بارداری سالم و موفق را فراهم کرد. برای مشاوره در زمینه مراقبت های دوران بارداری می‌توانید از بهترین متخصص زنان و زایمان مشاوره آنلاین و نوبت اینترنتی دریافت کنید.