مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) | علائم، دلایل، درمان و پیشگیری

بارداری، سفری شگفت‌انگیز و پر از انتظار شیرین است. با این حال، همانطور که سطح آگاهی مادران بالاتر رفته، نگرانی‌هایی نیز در مورد عوارض احتمالی دوران بارداری ایجاد می‌شود. یکی از مهم‌ترین این عوارض که آگاهی از آن می‌تواند سلامت مادر و جنین را تضمین کند، مسمومیت بارداری یا پره‌ اکلامپسی است. درک صحیح علائم و راهکارهای درمانی این عارضه، به شما کمک می‌کند تا اضطراب بی‌مورد نداشته باشید و در صورت لزوم، به‌موقع اقدام کنید.

دکتر کاملیا ساداتی

دکترا روانشناسی

دریافت مشاوره فوری

هزینه 350,000 تومان

این عارضه، اگرچه جدی است، اما با مراقبت‌های منظم و تشخیص زودهنگام، قابل کنترل و مدیریت است. هدف این مقاله، ارائه اطلاعاتی شفاف و کامل است تا شما با دانش کافی، از سلامت خود و فرزندتان مراقبت کنید. آگاهی از مراحل پیشگیری، تشخیص و درمان، بهترین سلاح شما در برابر این چالش است. اگر نگران علائم خاصی هستید یا نیاز به مشورت فوری دارید، دسترسی به یک دکتر زنان آنلاین می‌تواند اولین قدم در جهت حفظ آرامش و دریافت راهنمایی تخصصی باشد.

مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) چیست؟

مسمومیت بارداری یا پره‌ اکلامپسی، یک عارضه جدی در دوران حاملگی است که با سه نشانه اصلی تظاهر می‌کند: فشار خون بالا، ورم و دفع پروتئین در ادرار. این اختلال معمولاً پس از هفته بیستم بارداری آغاز شده و می‌تواند تا یک هفته پس از زایمان نیز ادامه یابد.

پره‌ اکلامپسی اختلالی است که تنها در دوران بارداری و پس از زایمان رخ می‌دهد و در صورت عدم کنترل، می‌تواند به اندام‌های حیاتی مادر مانند کلیه‌ها، کبد، قلب و مغز آسیب برساند. افزایش فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه پس از هفته ۲۰ بارداری، یکی از معیارهای اصلی تشخیص پره‌ اکلامپسی محسوب می‌شود.

توجه داشته باشید که پره‌ اکلامپسی با فشار خون مزمن یا فشار خون حاملگی متفاوت است. عدم توجه به کنترل فشار خون بالا در بارداری می‌تواند منجر به بروز پره‌ اکلامپسی شود. درصد کمی از خانم‌های باردار (حدود ۵ تا ۸ درصد) به این عارضه مبتلا می‌شوند.

چرا مسمومیت بارداری رخ می‌دهد؟ 

علت دقیق مسمومیت بارداری به‌طور کامل و قطعی مشخص نشده است. با این حال، متخصصان بر این باورند که این عارضه به احتمال زیاد ناشی از مشکلاتی در عملکرد جفت و سیستم گردش خون است.

جفت عضوی حیاتی است که وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین را بر عهده دارد. تصور می‌شود که رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی در جفت می‌تواند منجر به کاهش جریان خون به اندام‌های مختلف مادر، از جمله مغز شود. این وضعیت، کاهش خون‌رسانی کافی به جنین و مجموعه مشکلاتی را در پی دارد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

اگرچه این وضعیت ممکن است در افراد سالم و بدون سابقه قبلی نیز رخ دهد، اما عوامل خطر خاصی وجود دارند که شانس ابتلا به مسمومیت بارداری را افزایش می‌دهند. اگر شما دارای هر یک از این شرایط هستید، حتماً باید تحت مراقبت ویژه قرار بگیرید:

پیشنهاد خواندن

---

معرفی بهترین دکترهای زنان و زایمان در مشهد

لکه‌ بینی در تخمک‌ گذاری طبیعی است؟

1. بارداری اول: شایع‌ترین عامل خطر، اولین تجربه بارداری است.
2. سن مادر: خانم‌های باردار در سنین بسیار پایین (کمتر از ۱۶ یا ۱۸ سال) و نیز بالای ۳۵ سال بیشتر در معرض خطر هستند.
3. سابقه پزشکی قبلی: داشتن فشار خون مزمن (از قبل از بارداری)، دیابت، بیماری‌های کلیوی یا بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، ریسک ابتلا را به شدت بالا می‌برد.
4. چاقی و وزن: داشتن اضافه وزن یا چاقی (BMI بالای ۳۵) قبل از بارداری، و همچنین افزایش وزن غیرطبیعی و بیش از حد در دوران بارداری، از عوامل مهم ریسک محسوب می‌شوند.
5. سابقه خانوادگی و ژنتیک: داشتن زمینه ژنتیکی یا سابقه پره‌اکلامپسی در بارداری‌های قبلی، خطر عود در بارداری‌های بعدی را افزایش می‌دهد.
6. نوع بارداری: حاملگی دوقلویی یا چندقلویی و همچنین حاملگی مول (بچه خوره) یا بارداری‌های حاصل از روش‌های کمک باروری مانند IVF.
7. سایر عوامل: مصرف سیگار و الکل، فاصله ده ساله با بارداری اول، ضعف سیستم ایمنی، و عوامل تغذیه‌ای نامناسب.

علائم مسمومیت بارداری

شناخت علائم مسمومیت بارداری (پره‌ اکلامپسی) بسیار حیاتی است، چرا که این عارضه در انواع خفیف، شدید و تشنجی (اکلامپسی) بروز می‌کند. گاهی اوقات مسمومیت بارداری در افراد مبتلا بدون هیچ علامت خاصی پیشرفت می‌کند و تنها با چکاپ‌های منظم تشخیص داده می‌شود.

پره‌ اکلامپسی خفیف

در مرحله خفیف، فشار خون کمی بالاتر از حد نرمال (که معمولاً ۱۲ روی ۸ یا ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است) می‌رود و ممکن است به محدوده ۱۴ روی ۹ میلی‌متر جیوه نزدیک شود. علائم پره‌ اکلامپسی خفیف عبارتند از:

• ورم (ادم): اولین علامت ممکن است ورم ناگهانی دست‌ها و صورت باشد. ورم پاها در بارداری می‌تواند فیزیولوژیک در نظر گرفته شود، اما اگر ناگهانی و غیرقابل توجیه باشد، باید بررسی شود. این ورم بخصوص در ساعات اولیه روز بیشتر است.
• افزایش وزن غیرطبیعی: هرگونه افزایش وزن ناگهانی و بیش از حد (بیش از ۴۵۰ گرم یا حدود نیم کیلوگرم در هفته در سه ماهه آخر) می‌تواند نشانه شروع مسمومیت باشد.
• دفع پروتئین در ادرار (پروتئینوری): وجود پروتئین در نمونه ادرار (در نمونه تصادفی +۱ و بیشتر، یا در ادرار ۲۴ ساعته ۳۰۰ میلی‌گرم) نشان‌دهنده تحت تأثیر قرار گرفتن کلیه‌ها است.

اگر این علائم خفیف را مشاهده کردید، آرامش خود را حفظ کنید. در این مرحله، پزشک با تغییراتی در رژیم غذایی، استراحت و افزایش مراقبت‌ها، می‌تواند شرایط را کنترل کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری نماید.

پره‌ اکلامپسی شدید

این مرحله بسیار خطرناک است و نشان‌دهنده این است که بیماری پیشرفت کرده و اندام‌های بیشتری را درگیر کرده است. در این حالت، فشار خون همواره بالاتر از ۱۴ روی ۹ میلی‌متر جیوه قرار دارد و می‌تواند بسیار بالاتر نیز برود (مثلاً ۱۶ روی ۱۱). علائم شدید شامل:

• سردرد پایدار و شدید: سردردی که با مصرف مسکن‌های معمول تسکین نمی‌یابد.
• اختلالات بینایی: شامل تاری دید، دوبینی یا مشاهده لکه‌های تیره (مگس پران).
• درد در ناحیه بالای شکم یا سمت راست: این درد معمولاً در زیر قفسه سینه یا ناحیه معده احساس می‌شود و می‌تواند نشانه درگیری کبد باشد.
• تهوع و استفراغ پی در پی
• تنگی نفس شدید و یا درد قفسه سینه
• کاهش حجم ادرار یا کاهش هوشیاری

در صورت مشاهده هر یک از این علائم شدید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط، پزشک متخصص ممکن است تصمیم به بستری شدن در بیمارستان برای نظارت دقیق بگیرد. برای دریافت راهنمایی فوری و تخصصی در مواجهه با این علائم، می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین با دکتر زنان استفاده کنید.

اکلامپسی (Eclampsia)، مرحله تشنج و خطر جدی

اکلامپسی شدیدترین و خطرناک‌ترین مرحله مسمومیت بارداری است که با شروع تشنج در زن مبتلا به پره‌اکلامپسی مشخص می‌شود. اکلامپسی یک وضعیت تهدیدکننده حیات مادر و جنین است.

علائم اکلامپسی شامل:

• تشنج 
• اغما 
• مرگ مادر یا جنین (در موارد نادر و در صورت عدم درمان) 
• سکته مغزی 
• احساس کشیدگی و گرفتگی شدید عضلات (که معمولاً پیش از تشنج رخ می‌دهد.)

اگر پره‌اکلامپسی به موقع درمان نشود، می‌تواند به این مرحله برسد. در این شرایط وخیم، پزشک بدون توجه به سن جنین، برای نجات جان مادر و جلوگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر، اقدام به ختم بارداری (زایمان فوری) می‌کند.

عوارض مسمومیت بارداری بر سلامت مادر و جنین 

مسمومیت بارداری می‌تواند عوارض مختلفی برای مادر و جنین ایجاد کند. درک این عوارض اهمیت نظارت و درمان به‌موقع را نشان می‌دهد.

عوارض برای مادر

فشار خون بالا در پره‌اکلامپسی شدید می‌تواند به اندام‌های مادر آسیب برساند. این عوارض شامل:

• اختلال در عملکرد کبد و کلیه‌ها
• افزایش خطر سکته مغزی و خونریزی مغزی
• مشکلات قلبی عروقی بلندمدت
• جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم

عوارض برای جنین

اختلال در خون‌رسانی جفت، اصلی‌ترین علت عوارض جنینی است. این عوارض عبارتند از:

• محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR): به دلیل اختلال خون‌رسانی جفت، جنین اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کند و رشد او آهسته می‌شود.
• زایمان زودرس: مسمومیت بارداری می‌تواند به‌طور خودبه‌خود منجر به زایمان قبل از هفته ۳۷ شود. همچنین، پزشک ممکن است برای حفظ جان مادر، زایمان زودرس را تجویز کند.
• جدا شدن جفت: این عارضه خطرناک، که شامل جدا شدن جزئی یا کامل جفت از دیواره رحم است، خونریزی شدید مادر و اختلال در اکسیژن‌رسانی به جنین را به دنبال دارد و جان جنین را تهدید می‌کند.
• مرگ جنین داخل رحم 

سندرم هلپ (HELLP Syndrome)

سندرم هلپ (HELLP) یک اختلال نادر اما بسیار خطرناک است که در کمتر از ۱ درصد بارداری‌ها رخ می‌دهد و معمولاً در پره‌ اکلامپسی شدید دیده می‌شود. این سندرم مخفف سه مشکل است: همولیز (از دست دادن گلبول‌های قرمز)، افزایش آنزیم‌های کبدی، و کاهش تعداد پلاکت‌ها. علائم آن گسترده و ابهام‌آمیز است و تشخیص آن نیاز به نظر تخصصی دارد. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به نارسایی کبدی، سکته مغزی، پارگی کبد و مرگ مادر و جنین شود.

تشخیص مسمومیت بارداری چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص زودهنگام پره‌اکلامپسی برای تضمین سلامت مادر و جنین حیاتی است. متخصص زنان با معاینات و آزمایشات لازم، شرایط شما را ارزیابی می‌کند.

مراحل اصلی تشخیص شامل:

1. مانیتورینگ فشار خون: اندازه‌گیری دقیق فشار خون در فواصل منظم (به‌ویژه ۹ ساعته در موارد مشکوک). افزایش فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه پس از هفته ۲۰، معیار تشخیص است.
2. آزمایش ادرار (پروتئینوری): بررسی وجود پروتئین در ادرار یکی از نشانه‌های اصلی است. در صورت وجود پروتئین در نمونه تصادفی ادرار (+۱ و بیشتر)، پزشک درخواست آزمایش ادرار ۲۴ ساعته را می‌دهد. وجود ۳۰۰ میلی‌گرم پروتئین در ادرار ۲۴ ساعته نشان‌دهنده مسمومیت بارداری است.
3. آزمایش خون: برای ارزیابی عملکرد اندام‌های حیاتی و شدت بیماری، آزمایش خون تجویز می‌شود. این آزمایش‌ها شامل بررسی سطح پلاکت خون، آنزیم‌های کبدی، کراتینین و تست‌های انعقادی است.
4. پایش جنین: در موارد مشکوک، برای اطمینان از سلامت جنین و جریان خون کافی به او، تست‌هایی مانند سونوگرافی سریالی (برای بررسی رشد جنین و حجم مایع آمنیوتیک) و تست‌های سلامت جنین (NST و AFI یا BPS) انجام می‌شود.

اگر شما سابقه خانوادگی پره‌اکلامپسی دارید یا یکی از فاکتورهای ریسک را دارا هستید، پزشک حساسیت بیشتری در نظارت بر شما خواهد داشت.

درمان مسمومیت بارداری

در حال حاضر، درمان قطعی برای مسمومیت بارداری به غیر از پایان بارداری (زایمان) وجود ندارد. با این حال، هدف از درمان، مدیریت علائم، جلوگیری از پیشرفت بیماری به مرحله اکلامپسی و افزایش سن جنین تا حد امکان است.

درمان به شدت بیماری و سن بارداری بستگی دارد:

۱. مدیریت پره‌ اکلامپسی خفیف

اگر بیماری در مرحله خفیف باشد و سن بارداری پایین باشد، می‌توان آن را در منزل و با نظارت دقیق کنترل کرد. راهکارهای کنترل شامل:

• استراحت و کاهش استرس: پزشک ممکن است استراحت و کاهش فعالیت‌های روزانه را توصیه کند. حتی در صورت استراحت مطلق، توصیه می‌شود هر از چند گاهی برای جلوگیری از تجمع خون و ورم پاها، کمی قدم بزنید. مدیریت استرس نیز برای بهبود سلامت کلی مادر مفید است.
• مانیتورینگ مکرر: ویزیت و معاینه منظم (گاهی تا ۳ بار در هفته) برای کنترل فشار خون و سطح پروتئین ادرار.
• رژیم غذایی: رعایت رژیم غذایی مناسب و سالم

۲. درمان پره‌ اکلامپسی شدید و اکلامپسی

در موارد شدید، مداخله فوری و بستری شدن در بیمارستان ضروری است.

• کنترل فشار خون: تجویز داروهای کاهنده فشار خون مجاز در بارداری مانند لابتالول یا متیل دوپا برای کنترل فشار.
• پیشگیری از تشنج: استفاده از داروهایی مانند سولفات منیزیم به صورت داخل وریدی، که اغلب برای جلوگیری از تشنج تجویز می‌شود.
• تسریع رشد جنین: اقدامات لازم جهت تسریع رشد ریه جنین، به‌ویژه اگر احتمال زایمان زودرس وجود دارد.

۳. زایمان: درمان قطعی

قطعی‌ترین راه برای مسمومیت بارداری، زایمان نوزاد است.

• پس از هفته ۳۷: اگر مادر در هفته ۳۷ بارداری یا بیشتر باشد، معمولاً زایمان توصیه می‌شود.
• در موارد تهدید کننده حیات: اگر وضعیت مادر یا جنین در خطر باشد و علائم شدید مسمومیت (مانند اکلامپسی یا سندرم هلپ) مشاهده شود، پزشک بدون توجه به سن جنین، برای نجات جان مادر، تصمیم به زایمان فوری (معمولاً سزارین) می‌گیرد.
• بهبود پس از زایمان: خوشبختانه، مسمومیت بارداری معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود، هرچند ممکن است عوارض آن تا چندین روز باقی بماند و مادر نیاز به مراقبت‌های پس از زایمان داشته باشد.

پیشگیری از مسمومیت بارداری

اگرچه نمی‌توان از همه عوامل ایجاد پره‌اکلامپسی جلوگیری کرد، اما راهکارهای پیشگیرانه فراوانی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا را به حداقل برسانند.

1. مراقبت‌های منظم پیش از تولد: شرکت در معاینات منظم دوران بارداری به متخصصان اجازه می‌دهد تا فشار خون و سطح پروتئین ادرار را به‌طور مداوم کنترل کنند. تشخیص زودهنگام بهترین راه پیشگیری از پیشرفت بیماری است.
2. کنترل شرایط مزمن: اگر سابقه فشار خون بالا یا دیابت دارید، کنترل دقیق این بیماری‌ها قبل و در طول بارداری ضروری است.
3. مدیریت وزن و رژیم غذایی: حفظ وزن مناسب قبل و در طول بارداری، مصرف رژیم غذایی متعادل، غنی از میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات و پروتئین‌های بدون چربی توصیه می‌شود.
4. کاهش مصرف نمک و غذاهای فراوری شده: کاهش نمک و پرهیز از فست‌فودها، سوسیس و کالباس و مواد غذایی حاوی مواد نگهدارنده، به کنترل فشار خون کمک می‌کند.
5. فعالیت بدنی منظم و ایمن: انجام ورزش‌های سبک و مجاز در بارداری می‌تواند به حفظ سلامت قلبی عروقی و تنظیم فشار خون کمک کند.
6. مصرف مکمل‌های ضروری: مصرف کافی کلسیم و ویتامین‌ها (مانند ویتامین D، E و C) با تجویز پزشک، می‌تواند در کاهش خطر موثر باشد.

آسپرین با دوز پایین (برای موارد پرخطر)

برای زنانی که سابقه پره‌اکلامپسی در بارداری قبلی داشته‌اند یا دارای عوامل خطر بالایی هستند، ممکن است پزشک متخصص تجویز آسپرین با دوز پایین را از سه ماهه دوم بارداری توصیه کند. این اقدام با بهبود جریان خون به جفت، خطر ابتلا را کاهش می‌دهد، اما حتماً باید تحت نظر و مشورت پزشک انجام شود.

نتیجه‌گیری

مسمومیت بارداری (پره‌ اکلامپسی) یک وضعیت جدی است، اما نه یک حکم قطعی. با افزایش آگاهی از علائم، شناخت عوامل خطر و انجام مراقبت‌های منظم دوران بارداری، می‌توان این عارضه را به‌خوبی مدیریت کرد و از عوارض خطرناک آن جلوگیری نمود. کلید اصلی در این مسیر، تشخیص زودهنگام و اقدام به‌موقع است.

به یاد داشته باشید، حفظ آرامش شما در این دوران، خود بخش مهمی از درمان است. در صورت تجربه علائم یا داشتن هرگونه نگرانی، در اسرع وقت با پزشک خود مشورت نمایید. اگر به اطلاعات و راهنمایی‌های بیشتری نیاز دارید و می‌خواهید سلامت خود و جنین‌تان را در بالاترین سطح پیگیری کنید، استفاده از مشاوره‌های یک دکتر آنلاین زنان می‌تواند شما را در این مسیر پر اهمیت یاری کند و به سوالات تخصصی شما پاسخ دهد. با مراقبت مناسب و به‌موقع، بارداری موفق و سالمی را تجربه خواهید کرد.