چاقی چیست؟ روش‌ های درمان چاقی

در گذشته پزشکان هرگونه افزایش توده بدنی را چاقی اطلاق می­کردند، اما امروزه این تعریف دستخوش تغییراتی شده و پزشکان افزایش توده چربی به خصوص در نواحی شکم و پهلوها را چاقی به حساب می‌­آورند. چاقی به علت عوارض وخیم سلامت نظیر افزایش فشار خون، بیماری­های قلبی و دیابت نوع 2 بیماری عصر جدید نام گرفته است. چاقی دارای علل متعددی است مثل: سبک زندگی مدرن، استعداد ژنتیکی و نیز بیماری ­‌های زمینه‌ ای است.

علل چاقی

به طور کلی چاقی در نتیجه برهم خوردن تعادل سوخت و ساز در بدن ایجاد می‌­شود. این عدم تعادل معمولا به دنبال یک از سه عامل زیر ایجاد می­‌شود:

• افزایش میزان کالری دریافتی
• کاهش میزان مصرف کالری
• بر هم خوردن تعادل هورمونی

همان‌طور که در ادامه خواهد آمد، عوامل رفتاری و بیماری‌­های متعددی می­‌توانند با تاثیر بر این سه مورد منجر به بروز چاقی شوند.

• سبک زندگی مدرن: امروزه زندگی انسان­‌ها در قیاس با اجداد آن‌ها تفاوت‌­های فراوانی کرده است. تغییرات در سبک زندگی مدرن به تغییر در رژیم غذایی، میزان فعالیت بدنی، تماس با نور آفتاب و الگوی خواب اشاره دارد.
• رژیم غذایی: غذاهای فست فودی که به تازگی قوت غالب ایرانی‌ها شده، کالری‌های بالایی را در حجم‌­های کم وارد بدن انسان می‌­کنند که در نتیجه میزان کالری دریافتی در یک وعده غذایی به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این، غذاهای امروزی دارای میزان کمتر مواد مغذی و فیبر هستند که این خود در حرکت دستگاه گوارش، میزان جذب کالری و همچنین خلق و خوی انسان تاثیر دارد که این موارد همگی در چاقی تاثیرگذار هستند.
• فعالیت بدنی: در گذشته زندگی و کار انسان عمدتا نیازمند فعالیت‌­های شدید بدنی بوده است، اما با اختراع ماشین و صنعتی شدن از میزان این فعالیت ها به شدت کاسته شد. این تغییر سبک زندگی از دو جهت منجر به افزایش چاقی می‌­شود:

1. با کاهش کالری مورد استفاده در طول روز

2. با کاهش توده عضلانی و افزایش توده چربی

کاهش کالری مورد استفاده انسان علی­رغم افزایش کالری دریافتی منجر به انباشت چربی در بدن به خصوص در نواحی شکمی می‌­شود. همچنین کاهش فعالیت بدنی انسان‌­ها و عدم استفاده منظم از عضلات منجر به تحلیل آنها شده و از آنجا که عضلات اصلی ترین مصرف ­کنندگان کالری در بدن می‌­باشند، این کاهش توده عضلانی توانایی بدن در سوزاندن کالری را کاهش داده و در طولانی مدت منجر به انباشت چربی شکمی می‌­شود.

عوامل تاثیرگذار بر چاقی

تماس با نور

نور خورشید از عوامل تاثیرگذار در متابولیسم بدن انسان می‌­باشد. این نور نقش مهمی در تنظیم هورمون­‌ها، ویتامین‌­ها و سوخت و ساز بدن دارد. در گذشته انسان به علت نوع کار و نحوه زندگی خود در تماس دائم با این نور بوده است، اما امروزه به علت ترکیب زندگی شهری، آلودگی هوا و آپارتمان نشینی انسان در طول روز به میزان بسیار کمتری در تماس با این عامل اساسی است که این خود از عوامل مهم در بروز چاقی در عصر جدید است.

الگوی خواب

در زندگی مدرن بسیاری از فعالیت‌های شغلی و اجتماعی به شب اختصاص داده می­‌شود که این منجر به تغییر الگوی خواب در بسیاری از افراد شده است. تحقیقات علمی نشان داده است که این تغییر در ساعات خواب علاوه بر تاثیر بر خلق و خوی انسان منجر به بر هم خوردن تعادل هورمونی بدن، بروز سیکل‌­های پرخوری، افزایش تولید چربی و کاهش تولید توده عضلانی در بدن خواهد شد. این موارد منجر به ایجاد و تشدید چاقی شکمی در افراد می­‌شود.

استعداد ژنتیکی

از دیگر عوامل موثر در بروز چاقی، نژاد و ژنتیک است. بررسی‌­های علمی امروزه نشان‌­دهنده آن است که برخی نژادها به علل ژنتیکی در معرض ریسک بالاتر چاقی و به تبع آن دیابت نوع II قرار دارند. ژن ­های بدن با تاثیر بر هورمون ­ها و انتقال ­دهنده های عصبی می­‌توانند منجر به افزایش اشتها و تغییر نحوه متابولیسم چربی و سایر مواد غذایی شوند. این تفاوت‌­ها دارای تاثیر اساسی بر بروز چاقی و یا پاسخ به درمان‌­های چاقی هستند. همچنین برخی ژن‌­ها با بروز بیماری‌­های متفاوت مرتبط بوده و از این طریق منجر به بروز چاقی در افراد می‌­شوند.

بیماری ­ها

بیماری ­های متعدد هورمونی نظیر دیابت، کم­کاری تیروئید و کوشینگ منجر به ایجاد چاقی می­‌شوند. بیماری‌­های انسدادی خواب نیز نمونه‌ه­ای دیگر از بیماری ­های تاثیرگذار بر بروز چاقی هستند. همچنین برخی بیماری ­های روانپزشکی نظیر اضطراب و افسردگی نیز می­‌توانند منجر به پرخوری، تغییرات هورمونی شده و منجر به چاقی شوند. بعلاوه برخی داروها به خصوص داروهای روانپزشکی ممکن است به بروز چاقی در بیماران منجر شوند. لازم به ذکر است، علی­رغم تاثیر این داروها بر بروز چاقی نباید این عارضه منجر به قطع خودسرانه دارو توسط بیماران شود، چرا که قطع به یکباره این داروها ممکن است دارای عوارض وخیم برای بیماران باشد.

درمان چاقی

چطور چاقی را درمان کنیم؟ راه ­های درمانی متعددی برای چاقی پیشنهاد شده است. هر یک از این راه ­های درمانی دارای مزیت‌هایی بر دیگری بوده و در برخی افراد، بسته به شرایط زمینه‌ه­ای، منجر به پاسخ ­های درمانی بهتری می‌­شود.

• تغییر سبک زندگی: اولین و مهم­ترین مداخله پزشکی برای درمان چاقی تغییر سبک زندگی شامل تعدیل کالری دریافتی در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و تصحیح الگو و اختلالات خواب می‌­باشد.
• درمان دارویی: در برخی موارد ترجیح بیمار و پزشک استفاده از درمان های دارویی در کنار تغییر سبک زندگی می­‌باشد. در حال حاضر داروهای مورد تایید برای کاهش وزن شامل داروهای کاهش­ دهنده جذب چربی و نیز داروهای کاهش ­دهنده اشتها هستند.
• روش­های جراحی: روش­های جراحی درمان چاقی – موسوم به جراحی­های باریاتیک- یکی از تاثیرگذارترین روش­های درمانی برای کاهش وزن می­باشند. جراحی باریاتریک به طور معمول پس از عدم توفیق سایر روش­های درمانی به بیماران دارای وزن­های بسیار بالا توصیه می­شود. این روش­ها در کنار مراقبت­های دائم پس از جراحی می­توانند منجر به کاهش وزن پایا در بیماران شوند. جراحی اسلیو معده نیز یکی دیگر از راه‌های درمانی است که برای درمان چاقی به کار می‌رود. در سایت ایزو ویزیت می‌توانید اطلاعات جامعی دربارۀ عمل اسلیو معده کسب کنید.

کلام آخر

چاقی یکی از دلایل مهم بیماری‌ها همچون: دیابت، فشارخون، کمردرد، زانو درد، آپنه  خواب، انواع خاصی از سرطان، آرتروز و آسم می‌شود. به همین دلیل بهتر است حتما با دکتر تغذیه در ارتباط باشید تا با داشتن برنامه غذایی مناسب و سبک زندگی سالم درمان چاقی را شروع کنید.