مشاوره آنلاین تغذیه و رشد نوزادان و کودکان

تغذیه‌ی نوزاد و کودک عامل مهمی در ارتقاء میزان رشد و تکامل آنهاست.

دو سال اول زندگی کودک اهمیت ویژه‌ای دارد؛

• زیرا تغذیه‌ی مناسب در این دوره، میزان مرگ و میر را کاهش می‌دهد،
• خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کم می‌کند،
• و به طور کلی وضعیت تکامل و رشد را بهبود می‌بخشد.

تغذیه نوزاد و کودک

تحقیقات نشان داده، که اولین شیردهی به نوزاد، بهتر است در طی ۱ ساعت اول بعد از تولد انجام شود. در 6 ماه اول زندگی، تغذیه‌ی نوزاد باید تنها با شیر مادر باشد، در 6 ماهگی از غذاهای کمکی مغذی و سالم استفاده شود و مصرف آن ها تا ۲ سالگی به همراه شیر مادر ادامه یابد.

شیر مادر بهترین انتخاب برای تغذیه‌ی شیرخواران است و به دلیل این که از لحاظ تغذیه‌ای شیر کاملی است، می‌تواند تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را به مقدار مناسب تا 6 ماهگی فراهم کند.

سریع‌ترین مرحله‌ی رشد بعد از تولد، دوران شیرخواری است.

نیازهای غذایی کودکان در سنین مختلف، متفاوت است؛ بنابراین نوع غذاهایی که تامین کننده‌ی این نیازها هستند، باید هماهنگ با رشد و تکامل طبیعی جسمانی و گروه سنی کودک باشد.

ایمنی نوزاد در برابر بیماری‌ها به کمک شیر مادر

عوامل ضد عفونت موجود در شیر مادر، شیرخوار را در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌کند.

این عوامل در سایر شیرها وجود ندارند و یا غیرفعال هستند.

مواد معدنی موجود در شیر مادر برای تامین نیازهای شیرخوار کافی است؛ اما در شیر گاو به مقدار زیاد وجود دارد. شیرخوارانی که از شیر گاو تغذیه می‌شوند، به علت دریافت مقدار زیادی از نمک، نیاز به آب اضافی دارند و کلیه‌های نارس نوزادان، برای دفع نمک‌های اضافی دچار مشکل خواهد شد.

در صورتی که آب موجود در شیر مادر برای نوزاد کافی است و نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، در ۴ تا ۶ ماهگی اول، نیاز به آب اضافی، حتی در اب و هوای گرم ندارند.

هم‌چنین درصد ابتلا به آسم، اگزما و انواع آلرژی در شیر مادرخواران بسیار کمتر گزارش شده‌است. به علت اختلاف در ترکیب چربی شیر مادر، شیرخوار پر خوری نمی‌کند و کمتر چاق می‌شود.

پیشنهاد مطالعه مقاله:

تاثیر روی بر وزن نوزادان هنگام تولد

شیر مادر

شیر مادر، پاکیزه و دارای درجه حرارت مناسب و عاری از آلودگی و میکروب است. تغذیه با شیر مادر، رابطه‌ی عاطفی بین مادر و فرزند را تقویت می‌کند.  احتمال بروز اسهال در این کودکان به مراتب کمتر است و کمتر دچار مشکلات دندانی ناشی از پستانک و تغذیه‌ی مصنوعی می‌شوند. شیر مادرخواران نسبت به کودکانی که با شیر مصنوعی تغذیه می‌شوند، ضریب هوشی بالاتری دارند.

مکیدن پستان به طور مکرر و با قدرت، بر رشد و تکامل فک، عضلات فک و صورت و عضلات زبان تاثبر بسزایی دارد و باعث می‌شود کودکان گفتار روان‌تری داشته‌باشند.

عفونت گوش‌میانی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، کمتر دیده می‌شود.

به دلیل تماس‌های مکرر پوست مادر با پوست کودک در زمان شیردهی و احساس آرامش و رضایتی که از این تماس حاصل می‌شود، کودک وضعیت روحی و عاطفی بهتری خواهد داشت. هم چنین خطر مرگ و میر ناشی از اسهال و عفونت‌های گوارشی می‌تواند در نوزادانی که دوره‌ی 6 ماهه‌ی تغذیه از شیر مادر را کامل نکرده‌اند و یا هرگز از شیر مادر تغذیه نشده‌اند، افزایش یابد.

شیر مادر هم چنین یک منبع مهم انرژی و مواد مغذی در کودکان 6 تا 23 ماهه است. شیر مادر می‌تواند نیمی از انرژی مورد نیاز کودکان بین 6 تا 12 ماهه و یک سوم انرژی مورد نیاز کودکان بین 12 تا 24 ماهه را تامین کند. این شیر منبع اساسی انرژی و مواد مغذی در زمان بیماری است و میزان مرگ و میر را در میان کودکانی که دچار سوءتغذیه شده اند، کاهش می‌دهد.  

کودکان و نوجوانانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه کرده‌اند:

• کمتر دچار اضافه وزن یا چاقی می‌شوند.
• علاوه بر این، آن ها عملکرد بهتری در آزمون‌های هوش و فعالیت در مدرسه دارند.

رشد و تکامل کودک در سال دوم زندگی

هر یک از کودکان ۱ تا ۲ ساله، الگوی رشد خاصی دارند و نباید با الگوی رشد سایر کودکان مقایسه شوند.
معمولا متناسب با میزان رشد و مراحل تکامل کودک، نیاز او به مواد مغذی تغییر می‌کند. عواملی مانند حرکت، بازی و فعالیت جسمی، اندازه‌ی بدن، سوخت و ساز بدن، وضع سلامت و بیماری کودک، همه به عنوان نیازهای تغذیه‌ای او به شمار می‌روند؛ بنابراین مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد، باید به گونه‌ای باشد که نیازهای او را از جهات زیر تکمیل نماید:

• سرعت رشد جسمی(رشد استخوان ها، ماهیچه ها و . . . )
• رشد سریع مغز و افزایش تعداد سلول‌های آن
• تکامل سیستم ایمنی
• فعالیت فیزیکی
• ترمیم سریع بافت‌های آسیب‌دیده و جبران آن چه که بدن در اثر بیماری‌ها از دست می‌دهد.

سال دوم زندگی

در سال دوم زندگی، رشد فیزیکی کودک یعنی افزایش قد، وزن و دور سر او قدری کندتر از سال اول زندگی است. به طوری که متوسط افزایش وزن حدود 2/5 کیلوگرم، افزایش قد بین 14/5 تا 12 سانتی متر و افزایش دور سر تقریبا بین ۲ تا ۳ سانتی‌متر می‌باشد.

مغز کودک تا پایان ۲ سالگی سریع ترین دوران رشد خود را پشت سر می‌گذارد و تکامل مغزی و حرکتی او در این فاصله‌ی زمانی بسیار زیاد است.

فرم بدن کودک در این سن نسبت به سال اول زندگی، تغییر می‌کند و ماهیچه‌ها محکم‌تر و قوی‌تر می‌شوند. از نظر تکاملی، کودک در این سن راه می‌رود، کلمه‌ها را بیان می‌کند، محیط اطراف خود را با دقت نظارت می‌کند، کنجکاو می‌شود و می‌خواهد چیزهای جدید را بشناسد.

در سال دوم زندگی، میزان نیاز به پروتئین و کالری بر اساس وزن کودک کاهش می‌یابد، اما باید به میزان دریافت مواد مغذی دیگر مانند کلسیم، آهن، ویتامین C، ویتامین A، اسید فولیک و ویتامین B6 توجه داشت. کلسیم و آهن برای رشد کودک ضروری است و فقط در صورتی که برنامه‌ی غذایی کودک حاوی مقدار مناسبی از مواد مغذی باشد، کلسیم مورد نیاز بدن او تامین می‌شود.

در این دوران، یک برنامه‌ی غذایی مناسب باید کلیه‌ی مواد مغذی، نشاسته‌ای، پروتئینی و چربی را به نسبت‌های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او تامین گردد.

بنابراین کودک در سال دوم زندگی، علاوه بر انرژی‌ای که از شیر مادر دریافت می‌کند، باید حدود ۵۵۰ کیلو کالری دیگر نیز از سایر غذاها دریافت کند و شروعی آرام برای قطع شیردهی باشد.

پیشنهاد مطالعه مقاله:

نحوه از شیر گرفتن کودک

چرا تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی کودک ضرورت دارد؟

1. در این سن، کودک نوپا بسیار پر تحرک و فعال است و با دست زدن به همه‌جا و همه‌چیز، خود را در معرض آلودگی‌ها و بیماری‌ها قرار می‌دهد. مواد ایمنی موجود در شیر مادر، نقش حفاظتی بسیار مهمی دارد و او را تا حد زیادی از ابتلا به اسهال، عفونت دستگاه تنفسی و گوش و نیز عفونت دستگاه ادراری و امثال آن، محافظت می‌کند.
2. شیر مادر در این دوران هنوز هم منبع مهم دریافت پروتئین، چربی، کلسیم و ویتامین‌ها برای کودک است.
3. حدود یک سوم انرژی و مواد غذایی مورد نیاز کودک را، شیر مادر تامین می‌کند.
4. نیازهای عاطفی و روانی کودک را که برای رشد و تکامل او بسیار ضروری هستند، برآورده می‌سازد.
5. نقش بسیار ارزنده‌ی تغذیه با شیر مادر در تکامل عصبی و روانی کودک که در سال اول زندگی چشمگیر بود، با تداوم تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی، استمرار می‌یابد.

غذای کمکی

در حدود ۶ ماهگی، نیاز نوزاد به انرژی و مواد مغذی بیش از میزانی است که شیر مادر آن را تامین کند و مصرف غذای کمکی برای تامین این نیازها ضروری است. نوزاد در این سن از لحاظ تکاملی برای مصرف سایر مواد غذایی آماده است.

اگر غذاهای مکمل در ۶ ماهگی دریافت نشوند یا میزان مصرف آنها کافی نباشد، رشد نوزاد دچار اختلال خواهد شد.

دستورالعمل‌های موجود برای غذای کمکی عبارتند از:

• ادامه دادن به شیردهی مکرر و متناسب با نیاز کودک تا سن ۲ سالگی
• غذا دادن با علاقه و توجه به کودک
• توجه به بهداشت در تهیه‌ی غذای کودک
• آغاز غذای کمکی در ۶ ماهگی با مقدار کم و افزایش تدریجی آن با افزایش سن کودک
• افزایش دریافت مایعات شامل شیر مادر و غذاهای نرم و مورد علاقه در زمان بیماری کودک
• استفاده از غذاهای نرم و قابل هضم برای کودک
• استفاده از غذاهای کم حجم، پر انرژی و مغذی
• عدم گرم کردن غذا بیش از یک بار
• عدم افزودن نمک به غذای کودک تا قبل از ۱ سالگی

اشتهای کودکان

کم غذا خوردن در سال دوم زندگی کودک، بسیار شایع است و برخی آن را به عنوان بی‌اشتهایی تلقی می‌کنند. اگرچه کم غذا خوردن ممکن است به علت بیماری‌های مختلف باشد؛ ولی در بیشتر موارد، دلیل غذا نخوردن کودک چیزی نیست جز رفتار اشتباه والدین و تلاش‌ها و روش‌هایی که برای غذا دادن به کودک به کار می‌برند.

علت‌های کم اشتها بودن کودکان ۱ تا ۲ ساله

• کم شدن مقدار کالری مورد نیاز
• مصرف بیش از حد شیر
• زیاده روی در خوردن میان وعده‌ها 
• افزایش حس استقلال در سال دوم زندگی
• عدم علاقه به نوعی از مواد غذایی

همان‌طور که قبلا گفته شد، تغذیه تاثیر کاملا مستقیم بر رشد و تکامل کودک دارد و علاوه بر آن، نباید از اهمیت شیر مادر برای رشد کودک تا ۲ سالگی، غافل ماند.

بعد از ۲ سالگی

• بعد از ۲ سالگی، با آهسته شدن رشد کودک، اشتهای او نیز کاهش می‌یابد.
• بنابراین با توجه به روند رشد کودک، تقاضا برای دریافت غذا نیز تغییر می‌کند.
• هر چند میزان دریافت انرژی از یک غذا تا غذای دیگر متفاوت است، اما کل غذای دریافتی روزانه ی کودک ثابت است.
• کودک در ۱ سالگی به ۱۰۰۰ کیلو کالری و در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ کیلو کالری انرژی نیاز دارد.
• البته نیاز به انرژی کودکان بر اساس میزان فعالیت فیزیکی آن ها متفاوت است.
• در برنامه‌ی غذایی کودکان بالای ۲ سال، باید از ۵ گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوه ها، سبزی ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت استفاده شود.
• شما می‌توانید با پزشکان و متخصصان سایت ایزوویزیت، برای فرزند خود مشاوره‌ی تغذیه دریافت کنید.