اختلالات خواب؛ انواع، علل و درمان

اختلالات خواب شامل مشکلاتی می‌شوند که افراد به خواب رفتن یا در خواب ماندن با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات می‌توانند دلایلی همچون تجربۀ اضطراب شدید یا افسردگی، بیماری تنفسی و یا استفاده از داروها باشد.

علائم اختلالات خواب

«من مشکل خواب دارم؟»، اینکه به اختلالات خواب دچار هستید یا نه نیازمند مشاهدۀ برخی علائم است. این علائم مواردی چون: بدخلقی، تمایل به چرت زدن در روز، مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن، تغییر وزن بدن (کاهش یا افزایش)، احساس خستگی در روز، اضطراب، حواس‌پرتی و خلق پایین است. علاوه بر شناخت علائم داشتن دفترچه‌ای برای یادداشت مشکل خوابتان به شما در راه درمان کمک می‌کند. در این دفترچه که با نام «دفترچه خاطرات خواب» شناخته می‌شود، لازم است شما شرح حالی از مشکل خواب خود را به صورت کامل یادداشت کنید و در زمان مراجعه به پزشک آن را ارائه دهید تا درمانتان سریع‌تر انجام شود.

آشنایی با اختلالات خواب

اختلالات خواب انواع مختلفی دارد که هر کدام دارای علائم مختص به خودشان هستند. دانستن علائم هر یک از اختلالات خواب کمک می‌کند تا با داشتن اطلاعاتی دقیق‌تر دربارۀ مشکل خواب به سراغ درمان بروید و مسیر درمان اختلال خواب را کوتاه‌تر کنید. موارد زیر مهم‌ترین و شایع‌ترین اختلالات مربوط به خواب هستند.

• نارکولپسی یا حملۀ خواب: تابه‌حال شنیده‌اید که خواب به کسی حمله کند؟ حملات ناگهانی خواب باعث می‌شوند تا فرد ناگهان دچار خواب آلودگی شود. نارکولپسی اختلالی عصبی است که فرد ممکن است بارها در طول روز آن را تجربه کند. شروع این اختلال معمولا در سنین جوانی است. علت مشخصی برای حملۀ خواب وجود ندارد.  

• خواب پریشی یا پاراسومنیا: حرف زدن و راه رفتن در خواب، کابوس، دندان قروچه هر کدام یکی از رفتارهای غیرعادی و حرکات عجیب در خواب هستند برای افراد با اختلال خواب پریشی اتفاق می‌افتند.

• آپنه یا وقفه تنفسی در خواب (OSA) : این مشکل به علت نرسیدن اکسژن کافی به بدن فرد است. آپنه خواب می‌تواند باعث سردرد در اول صبح، بی‌خواب شدن، خروپف با صدای بلند در زمان خواب، گلوی خشک در زمان بیداری و نفس کم آوردن در زمان خواب شود.

• بی خوابی: استرس و اضطراب، تغییر محل خواب و مشکلات هورمونی می‌تواند باعث بی‌خوابی شود. بی‌خوابی باعث می‌شود تا در طول روز احساس خستگی داشته باشید. افرادی که دچار بی‌خوابی می‌شوند چندبار از خواب بیدار می‌شوند و در واقع خواب درستی ندارند به همین دلیل در ابتدای صبح سرحال نیستند. بی‌خوابی مزمن ممکن است سه ماه یا بیشتر طول بکشد. 

• کابوس‌های شبانه: علت بیشتر کابوس‌های شبانه استرس و نشخوار فکری است. در طول روز ممکن است اتفاقات بدی را تجربه کنید و قبل از اینکه بخوابید این اتفاقات را در ذهنتان را مرور کنید. زمانی که به خواب می‌روید این اتفاقات خودشان را به شکل کابوس در خواب نشان می‌دهند. علل دیگری مثل: پرخوری قبل از خواب، مصرف برخی داروها، افسردگی و استرس نیز باعث کابوس‌های شبانه می‌شوند.

• پرخوابی (خواب‌ آلودگی): فرد در پرخوابی بعد از پایان ریتم شبانه روزی خواب بازهم احساس خواب آلودگی می‌کند و احساس می‌کند آن طور که باید نخوابیده است. پرخوابی باعث احساس خستگی در طول روز می‌شود. 

علل اختلالات خواب

«چرا نمی‌تونم درست بخوابم؟»، «چرا همش از خواب می‌پرم؟» اختلالات خواب دلایل مختلفی دارند. برخی افراد به علت بیماری‌های جسمی با اختلالات خواب درگیر هستند و برخی دیگر به علت دارا بودن یکی از اختلالات روانی مثل افسردگی یا اضطراب خواب به جای آن که برایشان راحتی و آرامش داشته باشد بلای جانشان شده است. دانستن علت اصلی مشکل خواب کمک می‌کند تا مسیر درستی برای درمان انتخاب کنید. موارد زیر از مهم‌ترین و رایج‌ترین علل اختلالات خواب است:

• دردهای جسمانی: دردهای که در طول خواب به سراغ شما می‌آیند می‌توانند شما را از خواب بیدار کنند. این درد‌ها مواردی مثل: آرتروز، سردردها، کمردرد هستند.

• اضطراب: آشفتگی و فکر و خیال کیفیت خواب شما را کاهش می‌دهد. اضطراب می‌تواند باعث کابوس‌های شبانه، راه رفتن یا حرف زدن در خواب شود. اضطراب همچنین می‌تواند خواب را از چشمانتان بگیرد و شما را دچار بی‌خوابی کند.

• ادرار مکرر شبانه (نوکتوریا): نوکتوریا باعث می‌شود شما چندین بار در طول خواب بیدار شوید تا به سرویس بهداشتی مراجعه کنید. بیماری‌های مجاری ادراری نیز مانند نوکتوریا خواب راحت را از فرد سلب می‌کند. 

درمان اختلالات خواب

برای درمان اختلالات و مشکلات خواب مهم‌ترین قدم رعایت بهداشت خواب است. بهداشت خواب یعنی رعایت اصول و داشتن عاداتی که برای داشتن خوابی باکیفیت به شما کمک می‌کند. نکات مهم در بهداشت خواب موارد زیر را شامل می‌شود:  

• محیط مناسب: برای داشتن خوابی آسوده محیط اهمیت ویژه ‌ای دارد. ساکت و آرام بودن محیط و همچنین تاریک بودن از موارد توجه در این مولفه است.

• پرهیز از وسایل الکترونیک: یک ساعت قبل از به خواب از تلفن همراه خود استفاده نکنید. حدامکان از تماشا و قرار دادن تلویزیون در اتاق خواب خود دوری کنید.

• تغذیۀ مناسب: شام سنگین میل نکنید و همچنین ساعات نزدیک (5 تا 6 ساعت) قبل از به خواب رفتن از خوردن کافئین، قهوه و الکل پرهیز کنید.

• خودتان را برای به خواب رفتن آماده کنید: قبل از اینکه به خواب بروید می‌توانید کتاب بخوانید، دوش آب گرم بگیرید. 

• مدیتیشن و یوگا: آرام سازی بدن یکی از راهکارها برای دوری از استرس و نشخوار فکری است که به شما کمک می‌کند تا خواب راحت‌تری داشته باشید.

گام دوم درمان اختلالات خواب

گاهی تنها رعایت تمامی نکات مربوط به بهداشت خواب برای درمان اختلالات خواب افاقه نمی‌کند. در این زمان بهتر است از مشورت پزشکان مختص به اختلالات خواب استفاده کنید. روانشناسان می‌توانند برای درمان اختلالات خواب مشورت‌های لازم و مهم را ارائه کنند. روان‌پزشکان و افراد دارای تخصص فلوشیپ طب خواب نیز می‌تواند علاوه بر مشاوره داروهایی را نیز برای تسریع روند درمان به شما معرفی کند.

تشخیص اختلالات خواب

• پلی سومنوگرافی (تست خواب یا مطالعۀ خواب): PSG یا سومنوگرام بررسی حرکات بدن، امواج مغزی و اندازه گیری اکسیژن خون است. تست خواب برای اختلالات خواب همچون: تشخیص آپنه خواب، نارکولپسی، راه رفتن در خواب استفاده می‌شود. 

• الکتروآنسفالوگرام (EEG): بررسی فعالیت مغز در الکتروآنسفالوگرام (نوار مغزی) انجام می‌شود. الکتروآنسفالوگرام امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کند و به پزشک مغز و اعصاب اطلاعاتی دربارۀ مغز در زمان خواب ارائه می‌دهد. نوار مغزی تشنج، آسیب به سر، اختلالات مربوط به تشنج، مشکلات حافظه و سکتۀ مغزی را تشخیص می‌دهد.  

کلام آخر 

درمان اختلالات خواب اهمیت ویژه‌ای دارد چراکه اگر خواب شما کیفیت مناسبی نداشته باشد یا کمتر از 7الی 8 ساعت در روز باشد بر عملکرد شما در طی روز و همچنین میزان تمرکز و حتی خلق‌وخویتان اثر منفی می‌گذارد. برای حل مشکلات خواب می‌توانید از پزشکان متخصصین این حوزه مثل روانشناسان، روان‌پزشکان و یا فلوشیپ طب خواب در سایت ایزو ویزیت، ویزیت آنلاین و مشاوره تلفنی دریافت کنید.