کیست تخمدان

کیست تخمدان چیست؟

تخمدان‌ها یک جفت غده‌ی بیضی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار دارند و از طریق لوله‌های فالوپ، به رحم متصل شده‌اند. تخمدان‌ها هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون(هورمون‌هایی که عادت ماهیانه را تنظیم می‌کنند) و تخمک را تولید می‌کنند.

کیست تخمدان، توده‌هایی کیسه مانند هستند که درونشان پر از مایع است که در داخل یا روی تخمدان رشد می‌کنند. اندازه‌ی این کیست‌ها به کوچکی یک نخود یا به بزرگی یک پرتقال است. اغلب کیست‌ها بدون علامت هستند اما برخی از آن‌ها می‌توانند دردناک باشند یا قاعدگی را سخت‌تر کنند.

انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارند که شایع‌ترین آن‌ها، کیست‌های فولیکولی است. بیشتر این کیست‌ها خود به خود یا با مصرف دارو، از بین می‌روند و اغلب باعث بروز مشکل جدی در فرد نمی‌شوند اما گاهی نیز سبب درد شکم و علائم دیگر می‌شوند.

علائم کیست تخمدان

علائم و نشانه‌های کیست تخمدان، زمانی خود را نشان می‌دهند که کیست بزرگ باشد. برخی از این علائم عبارتند از:

• بالا رفتن غیر قابل توجیه وزن
• مسدود شدن مثانه یا روده
• حساس شدن سینه‌ها
• خونریزی غیر طبیعی واژینال
• نفخ شکم
• قاعدگی نامنظم
• درد در ناحیه‌ی استخوان لگن
• درد غیر طبیعی هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی
• احساس تهوع
• استفراغ
• حرکات دردناک روده
• درد در ناحیه‌ی شکم، کمر یا ران
• تب
• ضعف و سرگیجه
• تنفس پی در پی و سریع
• تکرر ادرار

انواع کیست تخمدان

1-کیست‌های فانکشنال(Functional Cysts)

این کیست‌ها 2 نوع هستند:

1-1- کیست‌های فولیکولی

این کیست‌ها شایع‌ترین نوع کیست هستند.

هر زن، 2 تخمدان دارد که تخمک از این قسمت ها به درون رحم رفته تا با اسپرم لقاح کنند. 
تخمک درون فولیکول ساخته می‌شود که شامل فلوئید است و از تخمک، در طول مدت رشدش، نگهداری می‌کند. زمانی که تخمک آزاد می‌شود، فولیکول می‌ترکد. در برخی موارد، مایع درون فولیکول تخلیه نمی‌شود و یا اصلا تخمکی آزاد نمی‌شود. در این مواقع، فولیکول دوباره پر می‌شود و یک کیست فولیکولی تشکیل می‌شود.

1-2- کیست‌های لوتئال

این نوع کیست، نسبت به نوع قبلی نادرتر است.
پس از آزاد سازی تخمک، از فولیکول، بافتی به نام کورپوس لوتئوم به جا می‌ماند. کیست لوتئال زمانی ایجاد می‌شود که کورپوس لوتئوم با خون پر شود.

2-کیست‌های پاتولوژیک(Pathological Cysts)

این نوع کیست‌ها نیز 2 نوع هستند.

 2-1- کیست‌های درموئید(Dermoid Cysts)

کیست‌های درموئید، معمولا خوش خیم هستند و از سلول‌های سازنده‌ی تخمک تشکیل می‌شوند. این کیست‌ها، فقط با جراحی برداشته می‌شوند.

2-2- کیست‌های آدنوما (Adenomas Cysts)

این کیست‌ها از سلول‌های بیرونی تخمدان که آن را احاطه کرده‌اند، تشکیل می‌شوند. برخی از این کیست‌ها حاوی مایعی غلیظ و مخاطی‌اند، در حالی که بقیه از آب پر شده‌اند. این کیست‌ها معمولا به جای رشد درون تخمدان، به وسیله‌ی جزء ساقه مانندی به دیواره‌ی بیرونی تخمدان می‌چسبند و با این کار، می‌توانند رشد قابل توجهی داشته باشند. کیست‌های آدرنوما به ندرت می‌توانند سرطان‌زا باشند و باید با جراحی برداشته شوند.

3- کیست‌های تخمدان طی دوران بارداری

کیست‌های تخمدان ممکن است گاهی در دوران بارداری ظهور کنند که در بیشتر مواقع، طی سونوگرافی‌های پیش از بارداری، تشخیص داده می‌شوند و اغلب خوش‌خیم هستند و نیاز به جراحی ندارند؛ اما در صورت بدخیم بودن، پارگی، پیچ‌خوردگی (چرخیدن کیست یا اختلال در خون‌رسانی) و بزرگ بودن اندازه‌ی کیست (به طوری که برای جنین مشکل‌ساز باشد)، باید فورا جراحی شوند.

علت بروز کیست تخمدان

بعضی مواقع، فولیکول‌ها در طول تخمک‌گذاری پاره نمی‌شوند و تخمکی آزاد نمی‌کنند، در عوض مایعات بیشتری درون آن‌ها ذخیره شده و تبدیل به کیست فولیکولی می‌شوند. در موارد دیگر، فولیکول تخمک را آزاد می‌کند اما کیسه‌ی آن به جای حل شدن، دوباره بسته شده و با خون و مایعات دیگر، پر می‌شود. کیست‌های به وجود آمده در هر کدام از این شرایط، شایع‌ترین نوع کیست هستند که فانکشنال نام دارند.

تفاوت کیست تخمدان با فیبروم رحم

بسیاری از بیماری‌های رحمی و نشانه‌های آن‌ها، به یکدیگر شبیه هستند. تومورها سفت و فشرده هستند که از سلول‌های عضلانی صاف و بافت هم بند داخل رحم، تشکیل می‌شوند؛ در حالی که کیست‌های تخمدان، کیسه‌هایی پر از مایع هستند.

• تنها شباهت بین فیبروم رحم و کیست تخمدان این است که هر دو می‌توانند باعث ایجاد درد در ناحیه‌ی لگن و شکم شوند.

روش‌های درمان کیست‌های تخمدان

اگر کیست‌های تخمدان به خودی خود از بین نروند و یا بزرگ‌تر شوند، پزشک متخصص زنان برای کوچک شدن یا از بین بردن کیست‌ها، روش‌های زیر را پیشنهاد می‌کند:

قرص‌های ضد بارداری

اگر تخمدان‌های فرد کیست‌ساز باشد، ممکن است پزشک قرص‌های ضد بارداری را تجویز کند تا تخمک‌گذاری متوقف شده و از تولید کیست‌های جدید، جلوگیری شود.

لاپاراسکوپی

اگر کیست فرد، کوچک باشد اما نتایج آزمایشات تصویری، خطر ابتلا به سرطان را نشان دهند، ممکن است پزشک، عمل لاپاراسکوپی را برای خارج کردن کیست، تجویز کند. روند این جراحی به این صورت است که جراح، برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می‌کند و سپس وسیله ای را به درون شکم وارد می‌کند تا کیست را خارج سازد.

لاپاراتومی

اگر کیست فرد بزرگ باشد، پزشک می‌تواند با برش بزرگی روی شکم، آن را خارج کند. سپس از کیست، نمونه‌برداری می‌کند. اگر کیست سرطان زا تشخیص داده شود، ممکن است عمل هیسترکتومی انجام شود که طی آن، رحم و تخمدان‌ها را خارج می‌کنند.

پیشگیری از ابتلا به کیست‌های تخمدان

با وجود این‌که هیچ راهی برای پیشگیری از کیست‌های تخمدان وجود ندارد، آزمایشات مداوم می‌تواند به شما در تشخیص زود هنگام بیماری‌های تخمدان، کمک کند. هم‌چنین، باید درباره‌ی تغییرات سیکل‌های قاعدگی و نشانه‌های غیر معمول قاعدگی (که تا چندین ماه ادامه پیدا می‌کنند)، آگاه باشد و درباره‌ی موضوعات نگران کننده، با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.