رگ اشتها چیست؟ آیا بستن رگ اشتها واقعاً باعث کاهش وزن می‌شود؟

اگر این روزها اصطلاح رگ اشتها به گوشتان خورده و فکر کرده‌اید با بستن آن می‌شود گرسنگی را خاموش کرد، تنها نیستید. ایده پشت این روش ساده است: کاهش خون‌رسانی به بخشی از معده که هورمون اشتها یا همان هورمون گرسنگی گرلین را می‌سازد، تا ترشح آن کمتر شود و میل به غذا پایین بیاید. اما آیا واقعاً بستن رگ اشتها باعث کاهش وزن می‌شود؟ و اصلاً هورمون گرلین چیست؟

در این مطلب، به زبان کاملاً ساده و قابل فهم، توضیح می‌دهیم رگ اشتها دقیقاً به چه معناست، عمل بستن یا سوزاندن رگ اشتها چگونه انجام می‌شود، چه مزایا و چه عوارضی دارد، برای چه کسانی مناسب است و برای چه کسانی نیست، و مهم‌تر از همه بر اساس نظر پزشکان متخصص و شواهد موجود، آیا این روش واقعاً جواب می‌دهد یا نه.

قبل از هر چیز لازم است بدانید که این روش هنوز استاندارد درمان چاقی نیست و جایگزین جراحی‌های معتبرتر مثل اسلیو معده و بای‌پس معده نشده است. در پایان جمع‌بندی می‌کنیم که چرا هنوز کاملاً اثبات‌شده محسوب نمی‌شود و اگر هدفتان کاهش وزن پایدار است، چه گزینه‌های مطمئن‌تری پیش رو دارید.

لطفا در نظر داشته باشید، این مطلب با تکیه بر شواهد موجود و تجربه بالینی متخصصان نوشته شده، اما جایگزین ویزیت پزشک نیست.

رگ اشتها چیست؟

«رگ اشتها» یک اصطلاح عامیانه است که مردم برای توصیف رگ‌هایی به کار می‌برند که به بخشی از معده خون‌رسانی می‌کنند. این بخش از معده مسئول ترشح هورمونی به نام گرلین (Ghrelin) است که به آن هورمون گرسنگی هم می‌گویند.

وقتی میزان هورمون گرلین در بدن بالا می‌رود، مغز پیام می‌گیرد که «گرسنه‌ای!» و میل به خوردن غذا بیشتر می‌شود. برعکس، اگر ترشح گرلین کم شود، احساس گرسنگی کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل بعضی پزشکان و پژوهشگران ایده‌ای مطرح کرده‌اند: اگر بتوانیم خون‌رسانی به این بخش از معده را کم کنیم، شاید تولید هورمون اشتها هم کمتر شود و فرد راحت‌تر وزن کم کند.

نکته مهم این است که رگ اشتها یک رگ مشخص و تکی نیست که مثل کلید چراغ آن را خاموش و روشن کنیم؛ در واقع مجموعه‌ای از شاخه‌های رگ‌های خونی کوچک هستند که به قسمت فوندوس (بالایی) معده می‌رسند و مسئول تغذیه سلول‌های ترشح‌کننده گرلین هستند. به همین دلیل هم به این روش «بستن یا مسدود کردن رگ‌های معده» گفته می‌شود، نه «قطع کردن یک رگ خاص».

به طور خلاصه:

• هورمون گرلین چیست؟ هورمونی که باعث احساس گرسنگی می‌شود.
• رگ اشتها چیست؟ رگ‌های خونی که به بخشی از معده خون می‌رسانند و بر میزان تولید گرلین اثر می‌گذارند.

عمل جراحی بستن رگ اشتها یا همان سوزاندن رگ اشتها چیست؟ چگونه انجام می‌شود؟

بستن رگ اشتها یا سوزاندن رگ اشتها (به انگلیسی: Bariatric Artery Embolization) یک روش کم‌تهاجمی است که هدفش کاهش اشتها با کم کردن خون‌رسانی به بخشی از معده است. این بخش از معده هورمون گرلین یا همان هورمون گرسنگی را ترشح می‌کند.

در این عمل:

1. پزشک با استفاده از یک لوله باریک (کاتتر) از طریق رگ‌های کشاله ران یا مچ دست وارد می‌شود.
   مسیر رگ‌ها را تا شاخه‌های کوچکی که به قسمت بالایی معده (فوندوس معده) می‌رسند دنبال می‌کند.
2. سپس با تزریق ذرات ریز مخصوص، خون‌رسانی این شاخه‌ها را کاهش می‌دهد یا مسدود می‌کند.
3. نتیجه مورد انتظار هم این است که ترشح هورمون گرلین کمتر شود، احساس گرسنگی کاهش یابد که فرد راحت‌تر غذای کمتر بخورد.

به همین دلیل این عمل را «بستن رگ اشتها» یا «سوزاندن رگ اشتها» می‌نامند، هرچند در واقع نه رگی بریده می‌شود و نه با چاقو جراحی باز انجام می‌گیرد؛ بلکه بیشتر شبیه یک آنژیوگرافی درمانی است که سرپایی یا با بستری کوتاه‌مدت انجام می‌شود.

تفاوت "بستن" و "سوزاندن" رگ اشتها چیست؟

• هر دو اصطلاح به یک هدف اشاره دارند (کاهش خون‌رسانی).
• گاهی پزشکان از کوتر حرارتی (سوزاندن) استفاده می‌کنند و گاهی از ذرات مسدودکننده (بستن). اما در بیشتر مقالات علمی، از روش مسدود کننده (Embolization) استفاده می‌شود.

البته این روش هنوز در مرحله بررسی است و به عنوان یک جراحی استاندارد لاغری شناخته نشده.

آیا بستن رگ اشتها باعث کاهش وزن و لاغری می‌شود؟ مزایا و نکات مهم

هدف اصلی از بستن رگ اشتها، کاهش اشتهاست. وقتی خون‌رسانی به بخش بالایی معده کمتر می‌شود، تولید هورمون گرلین (هورمون گرسنگی) هم کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه، فرد کمتر احساس گرسنگی می‌کند و معمولاً حجم غذای کمتری می‌خورد.

آیا واقعاً این روش جواب داده؟

مطالعات اولیه نشان داده‌اند که بعضی بیماران بعد از این عمل، در چند ماه اول مقداری وزن کم کرده‌اند. اما شواهد علمی هنوز محدود است و بیشتر تحقیقات روی گروه‌های کوچک انجام شده. نتیجه‌گیری متخصصان این است که این روش ممکن است باعث کاهش وزن موقت شود، اما هنوز به عنوان یک درمان قطعی و پایدار برای چاقی تأیید نشده است.

مزایای بستن رگ اشتها نسبت به جراحی‌های چاقی سنگین‌تر:

1. کم‌تهاجمی‌تر است – نیازی به برش بزرگ جراحی یا تغییر دائمی معده ندارد.
2. دوران نقاهت کوتاه‌تر – معمولاً بیمار همان روز یا روز بعد ترخیص می‌شود.
3. ریسک کمتر از نظر عوارض بزرگ – چون ساختار معده تغییر اساسی نمی‌کند.
4. مناسب برای افرادی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند جراحی‌های بزرگ انجام دهند.

با این حال، متخصصان هشدار می‌دهند که کاهش وزن حاصل از این روش اغلب کمتر از جراحی‌های استانداردی مثل اسلیو معده و بای‌پس معده است و احتمال بازگشت اشتها و وزن وجود دارد.

عوارض و خطرات بستن رگ اشتها

هرچند این روش نسبت به جراحی‌های بزرگ‌تر کم‌تهاجمی‌تر است، اما کاملاً بدون خطر نیست. عوارض احتمالی شامل موارد زیر می‌شود:

۱. عوارض کوتاه‌مدت

• درد یا ناراحتی شکمی خفیف تا متوسط در چند روز اول
• حالت تهوع یا استفراغ موقت به دلیل تغییر در خون‌رسانی معده
• کبودی یا درد در محل ورود کاتتر (کشاله ران یا مچ دست)

۲. عوارض کمتر شایع ولی مهم

• خطر خونریزی یا آسیب به رگ‌های معده در حین عمل
• عفونت خفیف (به‌ندرت و قابل درمان با آنتی‌بیوتیک)
• کاهش بیش از حد خون‌رسانی به بافت معده که می‌تواند منجر به التهاب یا زخم شود (بسیار نادر)

۳. ناشناخته بودن اثرات طولانی‌مدت

• بازگشت اشتها: ممکن است بعد از چند ماه، رگ‌های مسدود شده دوباره باز شوند یا بدن مسیرهای جایگزین ایجاد کند.
• کاهش وزن پایدار تضمین‌شده نیست: برخلاف جراحی‌های استاندارد چاقی، مطالعات طولانی‌مدت کافی برای این روش هنوز وجود ندارد.

به همین دلیل، بیشتر پزشکان این عمل را هنوز به‌عنوان یک روش آزمایشی یا تحقیقاتی می‌دانند، نه درمان اصلی چاقی.

چه کسانی کاندید مناسب عمل بستن رگ اشتها هستند و چه کسانی نیستند؟

این روش برای همه مناسب نیست و پزشکان معمولاً بر اساس شرایط بیمار تصمیم می‌گیرند. اما به طور کلی:

چه کسانی مناسب هستند؟

• افراد دارای اضافه‌وزن متوسط که با رژیم و ورزش به نتیجه نرسیده‌اند اما نمی‌خواهند جراحی سنگین انجام دهند.
• بیمارانی که شاخص توده بدنی (BMI) آن‌ها کمتر از ۴۰ است و نیاز به کاهش وزن زیاد ندارند.
• کسانی که مشکلات پزشکی مانع انجام جراحی‌های بزرگ لاغری می‌شود (مثل مشکلات قلبی یا سن بالا).

چه کسانی مناسب نیستند؟

• افراد با چاقی شدید (BMI بالاتر از ۴۰) که نیاز به روش‌های مؤثرتر مثل اسلیو معده یا بای‌پس معده دارند.
• کسانی که مشکلات شدید گوارشی، زخم معده فعال یا التهاب معده دارند.
• افراد با بیماری‌های شدید کبدی یا انعقادی که ریسک خونریزی در آن‌ها بالاست.
• بیمارانی که انتظار کاهش وزن سریع و پایدار دارند (چون این روش به‌تنهایی تضمینی نیست).

به‌طور کلی، پزشک باید بعد از بررسی دقیق آزمایش‌ها و شرایط عمومی بدن، تصمیم بگیرد که آیا این روش برای فرد بی‌خطر و مفید است یا خیر.

هزینه عمل بستن رگ اشتها در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟

هزینه این عمل در ایران هنوز ثابت و مشخص نیست چون این روش به‌صورت محدود و بیشتر در مراکز تحقیقاتی یا توسط تعداد کمی از پزشکان انجام می‌شود. اما بر اساس برآوردها و گزارش‌های موجود:

• میانگین هزینه در سال ۱۴۰۴: احتمالاً بین 30 تا 50 میلیون تومان (بسته به مرکز درمانی و تجهیزات مورد استفاده).
• عوامل مؤثر بر هزینه:
   
  1. مهارت و تجربه پزشک متخصص
  2. نوع بیمارستان یا کلینیک (خصوصی یا دولتی)
  3. استفاده از تجهیزات پیشرفته‌تر برای آنژیوگرافی و مسدود کردن رگ‌ها
  4. نیاز به بستری کوتاه‌مدت یا سرپایی بودن عمل

این عمل تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار ندارد و معمولاً بیمه‌های تکمیلی هم به‌طور کامل هزینه را پوشش نمی‌دهند، چون هنوز به‌عنوان روش استاندارد درمان چاقی شناخته نشده است. ممکن است در مراکز تحقیقاتی یا دانشگاهی، این عمل با هزینه کمتر و حتی به‌صورت آزمایشی انجام شود.

مراقبت‌های پیش و پس از عمل بستن رگ اشتها

هرچند این روش کم‌تهاجمی است، اما برای داشتن نتیجه بهتر و جلوگیری از عوارض، رعایت چند نکته ضروری است.

مراقبت‌های قبل از عمل

• بررسی‌های کامل پزشکی: شامل آزمایش خون، سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن معده برای ارزیابی دقیق رگ‌ها.
• رژیم سبک قبل از عمل: معمولاً پزشک توصیه می‌کند ۱۲ تا ۲۴ ساعت قبل از عمل ناشتا باشید.
• قطع یا تنظیم بعضی داروها: اگر داروی ضدانعقاد خون مصرف می‌کنید (مثل وارفارین یا آسپرین)، باید با نظر پزشک تنظیم شود.
• مشاوره تغذیه: آگاهی از رژیم غذایی بعد از عمل برای گرفتن بهترین نتیجه.

مراقبت‌های بعد از عمل

• استراحت کوتاه‌مدت: معمولاً بیمار همان روز یا روز بعد مرخص می‌شود.
• رژیم غذایی مایع یا نرم: تا چند روز اول برای کاهش فشار روی معده توصیه می‌شود.
• پیگیری پزشکی منظم: برای بررسی وضعیت رگ‌های مسدود شده و جلوگیری از عوارض احتمالی.
• رعایت سبک زندگی سالم: حتی اگر اشتها کمتر شود، رعایت رژیم غذایی و تحرک بدنی برای کاهش وزن پایدار ضروری است.

این روش به‌تنهایی تضمین‌کننده لاغری دائمی نیست؛ تغییر سبک زندگی همچنان مهم‌ترین عامل موفقیت است.

تفاوت بستن رگ اشتها با جراحی‌های لاغری استاندارد مثل اسلیو معده و بای‌پس معده

عمل بستن رگ اشتها روشی کم‌تهاجمی است که ساختار معده را تغییر نمی‌دهد. در مقابل، جراحی‌های لاغری استاندارد مثل اسلیو معده و بای‌پس معده سال‌هاست امتحان خود را پس داده‌اند و توسط انجمن‌های علمی بین‌المللی به‌عنوان درمان مؤثر و پایدار برای چاقی شناخته می‌شوند.

مقایسه اجمالی:

• بستن رگ اشتها:
  • بدون برش بزرگ جراحی
  • کاهش اشتها موقت با سرکوب هورمون گرلین
  • مطالعات محدود و بدون اثبات اثر پایدار
  • مناسب برای افرادی با اضافه‌وزن متوسط یا کسانی که نمی‌توانند جراحی‌های بزرگ انجام دهند.
     
• اسلیو معده و بای‌پس معده:
  • کاهش وزن پایدار و چشمگیر
  • تأثیر بر اشتها و متابولیسم بدن
  • نیاز به بستری کوتاه و مراقبت بیشتر بعد از عمل
  • تأیید شده توسط متخصصان به‌عنوان درمان استاندارد چاقی

اگر می‌خواهید روش‌های مختلف لاغری را بهتر بررسی کنید، مقایسه انواع روش‌های جراحی چاقی به شما کمک می‌کند انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید. همچنین در صورت نیاز به مشاوره شخصی، می‌توانید از مشاوره آنلاین عمل اسلیو معده (عمل چاقی) یا مشاوره آنلاین عمل بای‌ پس معده استفاده کنید تا با بهترین جراحان مشورت کنید و انتخاب دقیق‌تری داشته باشید.

بستن رگ اشتها هنوز جایگزین این جراحی‌ها نشده و معمولاً برای افرادی پیشنهاد می‌شود که نیاز به کاهش وزن کمتری دارند یا نمی‌خواهند تغییر دائمی روی معده‌شان ایجاد شود.

جمع‌بندی

بستن رگ اشتها یک روش کم‌تهاجمی و نوظهور برای کاهش اشتهاست که با کاهش ترشح هورمون گرلین، میل به غذا خوردن را کاهش می‌دهد. مطالعات اولیه نشان می‌دهند این روش می‌تواند در برخی بیماران باعث کاهش وزن موقت شود، اما هنوز اثربخشی طولانی‌مدت و پایدار آن به‌طور کامل اثبات نشده است.

مزایا: کم‌تهاجمی و بدون برش بزرگ، دوران نقاهت کوتاه‌تر، مناسب برای افرادی که نمی‌توانند جراحی‌های سنگین انجام دهند.

معایب و محدودیت‌ها: کاهش وزن معمولاً کمتر از جراحی‌های استاندارد است، امکان بازگشت اشتها و وزن وجود دارد، عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند.

پیشنهاد برای کاهش وزن پایدار

اگر هدف شما کاهش وزن مؤثر و بلندمدت است، روش‌های استاندارد جراحی چاقی گزینه مطمئن‌تری هستند:

• اسلیو معده: کاهش حجم معده و تغییر در هورمون‌ها برای کاهش اشتها و وزن پایدار
• بای‌پس معده: ترکیبی از کاهش حجم معده و تغییر مسیر روده برای کاهش جذب کالری

خوشبختانه برای ساکنین تهران، پیدا کردن بهترین جراح اسلیو معده تهران یا بهترین جراح بای‌پس معده تهران هم به‌سادگی ممکن است و شما میتوانید پس از گفتگو و مشورت با متخصص بهترین روش برای انجام جراحی چاقی را با توجه به شرایط خود اتخاذ کنید.