خودآزمایی پستان | آموزش گام به گام تشخیص سرطان سینه در منزل

سرطان پستان دومین سرطان شایع جهان است که غالباً زنان را درگیر می‌کند. با توجه به اهمیت تشخیص زودهنگام، آشنایی با سلامت پستان و انجام غربالگری‌های لازم حیاتی است. در این راستا، خودآزمایی پستان یک ابزار ساده، کاربردی و بدون هزینه است که می‌توانید در خانه انجام دهید تا با ظاهر و بافت طبیعی سینه‌های خود آشنا شوید.

در این مقاله جامع، ما با نقل از متخصصان ارشد سلامت زنان و سرطان پستان، شما را با روش‌های شفاف و گام‌به‌گام معاینه شخصی در منزل آشنا می‌کنیم و تمام نکات ضروری را برای حفظ آرامش و افزایش آگاهی به شما منتقل خواهیم کرد. اگر احساس می‌کنید نیاز به مشورت فوری با یک متخصص دارید، می‌توانید از خدمات یک دکتر انکولوژی زنان آنلاین برای دریافت راهنمایی اولیه استفاده کنید.

خودآگاهی پستان (Breast Self-Awareness) چیست و چرا اهمیت دارد؟

خودآزمایی پستان (BSE) به معنای بررسی سینه‌ها با نگاه و لمس برای یافتن هرگونه تغییر جدید، مانند توده‌های احتمالی است.

هدف از خودآزمایی در منزل، خودآگاهی پستان (Breast Self-Awareness) است؛ به این معنی که با ظاهر و احساس طبیعی سینه‌های خود به‌قدری آشنا شوید که اگر تغییری رخ داد، آن را به‌سرعت تشخیص دهید.

خودآزمایی پستان، روشی مکمل، نه جایگزین!

اگرچه در طول سال‌ها بحث‌های زیادی در میان کارشناسان پزشکی در مورد ارزش خودآزمایی رسمی و مرحله‌به‌مرحله پستان (Formal BSE) وجود داشته است، اما آگاهی از بافت و ظاهر طبیعی پستان، برای همه خانم‌ها ضروری است.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که خودآزمایی منظم تأثیر معناداری بر نرخ بقای سرطان پستان ندارد و حتی ممکن است با منجر شدن به نمونه‌برداری‌های غیرضروری (بیوپسی)، ضررهایی نیز ایجاد کند. به همین دلیل، سازمان‌هایی مانند انجمن سرطان آمریکا (ACS) دیگر آن را به‌عنوان یک ابزار غربالگری معمول برای زنان با ریسک متوسط توصیه نمی‌کنند.

با این حال، کارشناسان متفق‌القولند که آشنایی با خط پایه طبیعی سینه‌ها حیاتی است. بسیاری از افراد مبتلا به سرطان سینه گزارش داده‌اند که اولین نشانه بیماری (توده یا تغییر) را خودشان در منزل کشف کرده‌اند (حدود ۲۵٪ یا بیشتر).

خودآزمایی پستان هرگز نباید جایگزینی برای سایر روش‌های غربالگری مانند معاینه فیزیکی منظم توسط پزشک متخصص، ماموگرافی، سونوگرافی و در صورت لزوم MRI باشد. این روش‌ها مکمل یکدیگر عمل کرده و تصویری کامل‌تر از هرگونه تغییرات پستان ارائه می‌دهند.

زمان و سن مناسب برای شروع خودآزمایی پستان

سازمان‌های مراقبت‌های بهداشتی اغلب توصیه می‌کنند که خودآزمایی پستان به‌صورت ماهانه انجام شود. انجام این کار به‌صورت روتین به شما کمک می‌کند تا با سینه‌هایتان بیشتر آشنا شوید و تشخیص تغییرات آسان‌تر شود.

بهترین زمان انجام معاینه:

1. اگر پریود می‌شوید: بهترین زمان، معمولاً چند روز پس از پایان عادت ماهیانه است؛ یعنی زمانی که سینه‌ها کمترین تورم و حساسیت را دارند. نوسان سطح هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی می‌تواند باعث تغییراتی در بافت سینه شود.
2. اگر پریود نمی‌شوید (یائسگی یا دلایل دیگر): یک روز مشخص و آسان برای به خاطر سپردن در هر ماه را انتخاب کنید؛ مثلاً روز اول یا آخر ماه.
3. خانم‌های شیرده: بهتر است معاینه پس از اتمام شیردهی و تخلیه شیر از پستان انجام شود.

یادداشت کردن نتایج یا حتی ترسیم یک نقشه کوچک از سینه‌هایتان می‌تواند به شما کمک کند تا نقاط طبیعی سینه‌هایتان را ماه به ماه به خاطر بیاورید.

روش گام به گام خودآزمایی پستان در منزل 

خودآزمایی پستان را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد: نگاه کردن (معاینه بصری) و لمس کردن (معاینه فیزیکی). این معاینه تنها چند دقیقه طول می‌کشد.

توجه داشته باشید که بافت پستان شما ناحیه‌ای فراتر از سینه را پوشش می‌دهد و باید از استخوان ترقوه تا بالای شکم و از زیر بغل تا جناغ سینه را بررسی کنید.

معاینه بصری (نگاه کردن)

این معاینه را باید بدون لباس و سوتین، مقابل آینه انجام دهید.

مرحله ۱: دست‌ها در کنار بدن صاف بایستید و بازوها را در کناره‌های بدن آویزان کنید. به دنبال موارد زیر باشید:

• پستان‌ها اندازه، شکل و رنگ معمول خود را داشته باشند.
• سطح پستان‌ها صاف و بدون تورم یا اعوجاج قابل مشاهده باشد.
• هرگونه فرورفتگی، جمع‌شدگی یا برآمدگی پوست را بررسی کنید.

مرحله ۲: دست‌ها بالا، حالا بازوهای خود را بالا ببرید و همان تغییرات مرحله قبل را دوباره بررسی کنید. همچنین، می‌توانید پستان‌ها را با دست بالا ببرید تا متقارن بودن برجستگی‌های قسمت پایینی را بررسی کنید.

مرحله ۳: فشار دادن عضلات سینه، دست‌های خود را محکم روی باسن قرار داده و عضلات قفسه سینه خود را فشار دهید تا منقبض شوند. این کار تغییرات پوست را برجسته‌تر می‌کند. مجدداً به دنبال فرورفتگی یا چروکیدگی باشید.

مرحله ۴: بررسی ترشحات نوک پستان در حالی که مقابل آینه ایستاده‌اید، به دنبال علائمی از خروج مایعات از یک یا هر دو نوک سینه باشید. این ترشحات می‌تواند آبکی، شیری، زرد یا حتی خونی باشد.

معاینه فیزیکی (لمس کردن)

معاینه لمسی به دو روش ایستاده و درازکش انجام می‌شود.

نکات کلیدی برای لمس صحیح:

• از پدهای انگشتان استفاده کنید: برای لمس پستان‌ها، از قسمت انتهایی بند آخر سه انگشت میانی (نرمه انگشتان) استفاده کنید، نه نوک انگشتان.
• از سه سطح فشار استفاده کنید: برای اطمینان از لمس تمام عمق بافت پستان، باید از سه سطح فشار استفاده شود:
  • فشار سبک: برای بافت نزدیک به پوست.
  • فشار متوسط: برای بافت‌های میانی.
  • فشار محکم: برای بافت‌های عمقی نزدیک به قفسه سینه و دنده‌ها.
• الگوی مشخصی داشته باشید: برای اطمینان از پوشش کامل پستان، باید از یک الگو پیروی کنید. می‌توانید از نوک سینه شروع کرده و در دایره‌های متحدالمرکز بزرگتر به سمت لبه بیرونی حرکت کنید، یا اینکه انگشتان خود را به صورت عمودی (مانند حرکت چمن‌زنی) در ردیف‌هایی بالا و پایین حرکت دهید.

روش درازکش: دراز کشیدن باعث می‌شود بافت پستان پخش شده و نازک‌تر شود که به‌ویژه در سینه‌های بزرگ، لمس تغییرات را آسان‌تر می‌کند.

1. زیر شانه سمت راست خود بالش بگذارید و بازوی راست را پشت سرتان قرار دهید.
2. با استفاده از دست چپ، کل پستان راست و ناحیه زیر بغل را با استفاده از الگو و سه سطح فشار بررسی کنید.
3. سپس طرفین را عوض کرده و همین مراحل را برای پستان دیگر تکرار کنید.

روش ایستاده (در حمام): بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند این مرحله را در حمام انجام دهند، زیرا پوست خیس و صابونی، لغزنده می‌شود و حرکت انگشتان راحت‌تر است. با استفاده از همان سه انگشت و الگو، کل سینه و ناحیه زیر بغل را معاینه کنید.

علائم و تغییرات غیرطبیعی پستان که باید جدی بگیرید!

درک ظاهر طبیعی سینه‌ها مهم است، زیرا سینه‌ها در نواحی مختلف بافت‌های متفاوتی دارند (مثلاً ناحیه نزدیک زیر بغل ممکن است به‌طور طبیعی برجسته‌تر باشد و قسمت پایینی پستان ممکن است شبیه یک ساحل شنی یا سنگریزه‌ای حس شود).

اگر هر یک از تغییرات زیر را مشاهده کردید و این تغییرات پایدار بود (بیش از یک چرخه کامل قاعدگی طول کشید)، باید به پزشک مراجعه کنید:

• وجود توده جدید: لمس توده یا برجستگی سفت در پستان یا زیر بغل.
• تغییرات پوستی: فرورفتگی، جمع‌شدگی یا برآمدگی پوست (شبیه پوست پرتقال).
• تغییر شکل یا اندازه: هرگونه تغییر غیرقابل توضیح در اندازه یا شکل پستان‌ها.
• تغییرات نوک پستان: نوکی که به تازگی به سمت داخل فرو رفته (معکوس شده)، انحراف نوک پستان، یا وجود زخم، پوسته پوسته شدن یا بثورات روی نوک سینه.
• ترشحات غیرطبیعی: خروج هرگونه مایع غیرمعمول، به‌ویژه ترشحات خونی.
• درد، قرمزی یا تورم: قرمزی، درد، تورم، یا تغییر در گرمای پوست که قبلاً وجود نداشته است.

بعد از پیدا کردن توده یا تغییرات چه کنیم؟ 

یافتن یک تغییر یا توده در سینه می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما بسیار مهم است که وحشت نکنید!

سیاری از زنان همیشه در سینه‌های خود نواحی توده‌ای دارند. بیشتر توده‌های پستان خوش‌خیم (غیر سرطانی) هستند و می‌توانند ناشی از تغییرات طبیعی هورمونی، شرایط خوش‌خیم پستان یا یک آسیب باشند.

اگر در پستان‌ها تغییری احساس کردیم چه اقداماتی انجام دهیم؟

۱. تماس با پزشک: در اسرع وقت با پزشک انکولوژی زنان یا متخصص زنان خود تماس بگیرید. اگر تغییرات مشکوک بیش از یک دوره کامل قاعدگی باقی ماندند یا بزرگ‌تر شدند، حتماً به پزشک اطلاع دهید.

برای سهولت در مشورت و راهنمایی، گاهی اوقا دکتر زنان آنلاین می‌تواند اولین قدم سریع و مطمئن برای دریافت مشاوره در مورد تغییرات مشاهده شده باشد.

۲. مراحل تشخیصی بعدی: در ملاقات برای ارزیابی تغییرات پستان، پزشک سابقه سلامتی شما را بررسی و معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. بسته به سن و شرایط شما، آزمایش‌های تصویربرداری توصیه می‌شود:

• سونوگرافی (اولتراسوند): اغلب اولین یا تنها تست تصویربرداری برای زنان زیر ۳۰ سال، باردار یا شیرده است.
• ماموگرافی: معمولاً برای زنان بالای ۳۰ سال (که باردار یا شیرده نیستند) همراه با سونوگرافی توصیه می‌شود.
• تست‌های تکمیلی: در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، ممکن است MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)، یا بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی برای بررسی) توصیه شود.

۳. پیگیری و دریافت پاسخ: مطمئن شوید که پزشک شما علت تغییرات مشاهده شده را کاملاً توضیح می‌دهد و در صورت لزوم، یک برنامه نظارتی یا درمانی مشخص ارائه کند. اگر با توصیه‌های پزشک اول راحت نیستید، در گرفتن نظر دوم تردید نکنید.

پیشنهاد مطالعه: کیست سینه چیست؟

نکات مهم در مورد خودآزمایی برای گروه‌های خاص 

آگاهی برای افراد ترنس و غیردودویی: گرچه تحقیقات در این زمینه محدود است، افراد تراجنسیتی زن و مردی که بافت پستان دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای سرطان پستان نسبت به مردان سیس‌جندر (Cisgender) باشند.

• افراد ترنس مرد (FTM): حتی اگر جراحی ماستکتومی (برداشتن سینه برای مردانه‌سازی) انجام داده باشند، تمام بافت پستان حذف نمی‌شود و همچنان در خطر هستند. این افراد باید خودآزمایی قفسه سینه را انجام داده و در مورد طرح غربالگری با تیم پزشکی خود مشورت کنند.
• افراد ترنس زن (MTF): علائم ناشی از هورمون درمانی زنانه (مانند درد، حساسیت و توده‌های کوچک) ممکن است باعث شود این افراد بیش از حد مکرر خودآزمایی انجام دهند. این علائم می‌توانند ناشی از رشد پستان باشند و نباید لزوماً باعث اضطراب شوند.

جمع‌بندی

خودآزمایی پستان یا تمرین خودآگاهی، یک گام ساده و بدون هزینه است که می‌توانید به‌صورت ماهانه در منزل انجام دهید تا با ویژگی‌های طبیعی سینه‌های خود آشنا شوید. این روش، یک ابزار حیاتی برای تشخیص زودهنگام تغییراتی مانند توده‌ها یا ناهنجاری‌های پوستی است که می‌تواند احتمال موفقیت درمان را به شدت افزایش دهد.

به یاد داشته باشید، خودآزمایی، جایگزین معاینات بالینی منظم توسط متخصص و تست‌های غربالگری سرطان سینه پیشرفته مانند ماموگرافی نیست. ترکیب این آگاهی شخصی با غربالگری‌های حرفه‌ای، بهترین استراتژی برای حفظ سلامت پستان‌های شماست.

سلامت پستان شما اولویت است. برای هرگونه سوال، مشاوره تخصصی یا تعیین برنامه غربالگری مناسب با شرایط فردی خود، توصیه می‌کنیم که به یک متخصص مراجعه کنید. برای سهولت در دسترسی، می‌توانید با استفاده از خدمات یک دکتر انکولوژی آنلاین در مورد قدم‌های بعدی برای اطمینان از سلامت پستان خود مشورت بگیرید.