قرص اورژانسی چیست؟ طریقه مصرف، زمان اثر، عوارض و نکات مهم

گاهی ممکن است بعد از رابطه‌ی جنسی نگران بارداری ناخواسته شوید؛ مثلاً وقتی کاندوم پاره شده یا اصلاً از هیچ روشی استفاده نشده است. در چنین موقعیتی، قرص اورژانسی می‌تواند کمک‌کننده باشد. این قرص طوری طراحی شده که با تأخیر در تخمک‌گذاری یا جلوگیری از بارور شدن تخمک، احتمال بارداری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

ماما منصوره ملائی کندلوسی

کارشناسی مامایی

دریافت مشاوره فوری

هزینه 217,000 تومان

قرص‌های اورژانسی معمولاً با نام‌های لوونورژسترول یا اولی‌پریستال شناخته می‌شوند و اگر به‌موقع مصرف شوند، کاملاً مؤثرند. اما خیلی‌ها نمی‌دانند:

• بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی چه موقع است؟
• چه کسانی نباید از آن استفاده کنند؟
• عوارضش چیست؟
• از کجا بفهمیم که اثر قرص اورژانسی کرده؟

این مطلب به‌طور کامل و به زبان ساده به همه‌ی این سوال‌ها جواب می‌دهد و کمک می‌کند با آگاهی تصمیم بگیرید. چنانچه سوالات تخصصی‌تر دارید ویزیت آنلاین با متخصص زنان و زایمان میتواند بسیار کمک کننده باشد تا در جهت حفظ سلامت خود قدم بردارید.

یادتان باشد که قرص اورژانسی راه‌حل اضطراری است، نه روشی برای پیشگیری دائمی.

قرص اورژانسی چیست و چطور عمل می‌کند؟

قرص اورژانسی یک روش پیشگیری از بارداری است که فقط برای مواقع ضروری استفاده می‌شود؛ یعنی زمانی که رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده داشته‌اید یا روش پیشگیری‌تان مؤثر نبوده است (مثلاً کاندوم پاره شده یا قرص‌های ضدبارداری معمولی را فراموش کرده‌اید).

این قرص‌ها معمولاً حاوی هورمون‌هایی مثل لوونورژسترول (Levonorgestrel) یا اولی‌ پریستال (Ulipristal Acetate) هستند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند:

• تخمک‌گذاری به تعویق بیفتد تا اسپرم نتواند تخمکی را بارور کند.
• احتمال لانه‌گزینی کاهش پیدا کند (در صورتی که تخمک بارور شده باشد).

به زبان خیلی ساده‌تر، قرص اورژانسی قبل از اینکه بارداری اتفاق بیفتد جلوی آن را می‌گیرد. این قرص سقط جنین نیست و اگر بارداری قبلاً شروع شده باشد، تأثیری ندارد.

دو نوع اصلی قرص اورژانسی وجود دارد:

پیشنهاد خواندن

---

عمل جراحی زیبایی واژن چیست؟ معرفی موثرترین روش‌ها

معرفی بهترین دکترهای زنان و زایمان در مشهد

1. نوع لوونورژسترول → باید حداکثر تا ۳ روز (۷۲ ساعت) بعد از رابطه مصرف شود.
2. نوع اولی‌ پریستال → تا ۵ روز (۱۲۰ ساعت) بعد از رابطه مؤثر است.

هرچه زودتر مصرف کنید، تأثیر بیشتری دارد. پس برای مصرف آن منتظر نمانید و سریع اقدام کنید.

زمان مصرف قرص اورژانسی و مدت‌ زمان اثر گذاری

قرص اورژانسی هرچه زودتر مصرف شود، موثرتر است.
این دارو برای استفاده‌ی "فوری" طراحی شده و نباید مصرفش را به تعویق انداخت. زمان تاثیرگذاری بسته به نوع قرص کمی متفاوت است:

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی :

• قرص لوونورژسترول:
  باید حداکثر تا ۳ روز (۷۲ ساعت) بعد از رابطه محافظت‌نشده خورده شود.
   
• قرص اولی‌ پریستال:
  می‌تواند تا ۵ روز (۱۲۰ ساعت) بعد از رابطه هم مؤثر باشد.

تأخیر در مصرف، اثر قرص را کم می‌کند. یعنی اگر در ساعت‌های اول مصرف کنید، بیشترین شانس جلوگیری از بارداری را دارید.

مدت‌زمان اثرگذاری قرص اورژانسی در بدن:

• قرص اورژانسی به‌سرعت جذب می‌شود و معمولاً در چند ساعت اول شروع به اثر می‌کند.
• تأثیر اصلی آن روی همان سیکل قاعدگی است و برای روابط بعدی محافظتی ایجاد نمی‌کند.
• اگر بعد از مصرف دوباره رابطه محافظت‌نشده داشته باشید، باید دوباره از روش پیشگیری استفاده کنید (قرص یا روش دیگر).

اگر استفراغ کردید چه؟

• اگر تا ۲ ساعت بعد از خوردن قرص استفراغ کردید، باید دوز را دوباره مصرف کنید چون بدن فرصت جذب پیدا نکرده است.

چند بار می‌توان از قرص اورژانسی استفاده کرد؟

• بهتر است به‌طور مکرر مصرف نشود، چون می‌تواند نظم پریود را به هم بزند و عوارض بیشتری ایجاد کند.
• استفاده‌ی گه‌گاهی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما روش دائمی پیشگیری نیست. طبق گفته متخصصان زنان و زایمان نباید در سال بیش از 2 الی 3 بار مصرف شود، زیرا مصرف بیشتر از آن میتواند اختلالات هورمونی ایجاد کند.

چه کسانی نباید قرص اورژانسی مصرف کنند؟

قرص اورژانسی برای بیشتر خانم‌ها بی‌خطر است، اما در بعضی شرایط مصرفش توصیه نمی‌شود یا باید با نظر پزشک انجام شود. اگر در یکی از این گروه‌ها هستید، بهتر است قبل از مصرف با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

۱. بارداری قطعی یا مشکوک

• قرص اورژانسی برای پایان دادن به بارداری نیست و اگر بارداری شروع شده باشد، اثری ندارد.
• اگر پریودتان بیش از یک هفته عقب افتاده، بهتر است قبل از مصرف تست بارداری بدهید.

۲. حساسیت شدید به ترکیبات قرص

• اگر سابقه‌ی آلرژی یا واکنش شدید به داروهای حاوی هورمون‌های مشابه دارید، مصرف این قرص توصیه نمی‌شود.

۳. بیماری‌های شدید کبدی

• چون این دارو در کبد متابولیزه می‌شود، مشکلات کبدی می‌تواند مصرف آن را خطرناک کند.

۴. مصرف داروهای خاص

• برخی داروها اثر قرص اورژانسی را کم می‌کنند، مثل:
  • داروهای ضدصرع (کاربامازپین، فنی‌توئین)
  • داروهای ضدسل (ریفامپین)
  • بعضی داروهای ضدویروس (برای HIV)
  • مکمل‌های گیاهی مثل علف چای

۵. آسم کنترل‌نشده یا بیماری‌های هورمونی خاص (نادر)

• اگر آسم شدید یا مشکلات هورمونی پیچیده دارید، بهتر است مصرف دارو تحت نظر پزشک باشد.

شیردهی مانعی برای مصرف لوونورژسترول نیست، اما در مورد اولی‌پریستال توصیه می‌شود تا یک هفته شیر مادر به نوزاد داده نشود.

در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمی‌کند؟

با وجود اینکه قرص اورژانسی یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری اورژانسی است، همیشه صددرصد تضمینی نیست. چند عامل می‌توانند باعث شوند اثر دارو کمتر شود یا اصلاً عمل نکند:

۱. مصرف دیرهنگام

• اگر قرص لوونورژسترول را بعد از ۷۲ ساعت یا اولی‌پریستال را بعد از ۵ روز بخورید، شانس پیشگیری به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.

۲. استفراغ زودهنگام

• اگر کمتر از ۲ ساعت بعد از مصرف قرص استفراغ کنید و دوز را دوباره مصرف نکنید، دارو جذب نمی‌شود.

۳. مصرف هم‌زمان داروهای تداخل‌دار

• داروهای ضد صرع، ضد سل، برخی داروهای HIV و گیاه دارویی علف چای می‌توانند اثر قرص را کم کنند.

۴. شاخص توده بدنی (BMI) بالا

• در زنانی که اضافه‌وزن یا چاقی زیاد دارند، به‌خصوص برای قرص لوونورژسترول، ممکن است اثر دارو کمتر باشد و بهتر است روش‌های جایگزین مثل IUD مسی در نظر گرفته شود.

۵. تخمک‌گذاری قبل از مصرف

اگر قرص بعد از تخمک‌گذاری خورده شود، ممکن است نتواند جلوی بارداری را بگیرد چون کار اصلی آن به‌تعویق انداختن تخمک‌گذاری است.

از کجا بفهمیم قرص اورژانسی اثر کرده است؟

قرص اورژانسی معمولاً بدون نیاز به علامت خاصی اثر می‌کند، اما برخی تغییرات طبیعی بعد از مصرف می‌توانند نشانه‌ی تأثیر دارو باشند:

علائم معمول بعد از مصرف

• لکه‌بینی یا خونریزی خفیف چند روز بعد از مصرف
• تغییر در زمان پریود (ممکن است زودتر یا کمی دیرتر بیاید)
• احساس خفیف تهوع یا سردرد در ۲۴ ساعت اول

چه زمانی باید نگران شویم؟

• اگر پریودتان بیش از یک هفته تاخیر داشت، بهتر است تست بارداری بدهید.
• اگر علائم بارداری مثل حساسیت سینه یا تهوع مداوم داشتید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
• اگر خونریزی شدید یا درد غیرعادی داشتید، این می‌تواند نشانه‌ی مشکل دیگری باشد (نه لزوماً بارداری).

به طور خلاصه:

• هیچ علامت قطعی وجود ندارد که بگوید قرص صددرصد اثر کرده است.
• تنها راه مطمئن شدن این است که منتظر پریود شوید یا تست بارداری بدهید (به‌خصوص اگر پریود عقب افتاد).

عوارض قرص اورژانسی بر رحم و بدن

قرص اورژانسی معمولاً برای اکثر خانم‌ها بی‌خطر است، اما مثل هر دارویی می‌تواند عوارض موقت یا خفیفی ایجاد کند:

عوارض شایع (کوتاه‌مدت)

• تهوع یا استفراغ در چند ساعت اول
• درد یا گرفتگی در ناحیه زیر شکم
• سردرد یا سرگیجه خفیف
• درد یا حساسیت سینه‌ها
• لکه‌بینی یا خونریزی نامنظم قبل از پریود
• تغییر موقت در زمان پریود (ممکن است زودتر یا دیرتر شود)

این علائم معمولاً بعد از یکی دو روز خودبه‌خود برطرف می‌شوند و نیاز به درمان خاصی ندارند.

عوارض کمتر شایع

• خستگی یا بی‌حالی
• درد پایین شکم یا گرفتگی عضلات
• حساسیت پوستی (خیلی نادر)

آیا قرص اورژانسی به رحم آسیب می‌زند؟

خیر. قرص اورژانسی فقط روی چرخه‌ی تخمک‌گذاری و هورمون‌ها تأثیر موقت دارد و به رحم آسیبی نمی‌زند. مصرف مکرر می‌تواند نظم پریود را به هم بزند، اما تأثیر دائمی روی باروری ندارد.

نکات مهم درباره ایمنی و محدودیت استفاده:

• برای استفاده گاه‌به‌گاه بی‌خطر است، اما نباید به عنوان روش دائمی پیشگیری استفاده شود.
• استفاده‌ی مکرر می‌تواند نظم قاعدگی را مختل کند و باعث پریودهای نامنظم یا لکه‌بینی شود.
• برای پیشگیری طولانی‌مدت، روش‌های مطمئن‌تر و با عوارض کمتر مثل قرص ضدبارداری معمولی، IUD یا کاندوم توصیه می‌شوند.
• اگر مجبور شدید چند بار در یک سیکل قاعدگی از این قرص استفاده کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا روش مناسب‌تری انتخاب شود.
• در صورت داشتن بیماری‌های زمینه‌ای (کبدی، هورمونی، یا مصرف داروهای تداخل‌دار)، مصرف قرص باید زیر نظر پزشک باشد.

قرص اورژانسی روشی ایمن و موثر برای شرایط اضطراری است، اما جایگزین روش‌های پیشگیری دائمی نمی‌شود. بهترین کار این است که فقط در مواقع ضروری استفاده شود و برای جلوگیری از بارداری، روش‌های مطمئن‌تر را انتخاب کنید.

چند روز بعد از مصرف قرص اورژانسی پریود می‌شویم؟

زمان پریود بعد از خوردن قرص اورژانسی ممکن است کمی جلو یا عقب بیفتد. به طور معمول:

• بسیاری از خانم‌ها در همان زمان همیشگی پریود می‌شوند یا نهایتاً چند روز زودتر یا دیرتر.
• در بعضی موارد ممکن است پریود تا یک هفته دیرتر اتفاق بیفتد و این موضوع طبیعی است.
• اگر بیش از ۷ روز تاخیر داشتید یا خونریزی غیرعادی دیدید، بهتر است تست بارداری بدهید تا مطمئن شوید.

تغییر در زمان پریود بعد از مصرف قرص اورژانسی طبیعی است، اما تاخیر طولانی نیاز به بررسی پزشک متخصص دارد.

جمع‌بندی

قرص اورژانسی یک راهکار سریع و ایمن برای پیشگیری از بارداری ناخواسته است، اما فقط در مواقع اضطراری استفاده می‌شود و جایگزین روش‌های پیشگیری دائمی نیست. با مصرف به‌موقع، رعایت طریقه مصرف و آگاهی از محدودیت‌ها و عوارض، می‌توان بیشترین تأثیر را از این دارو گرفت. برای پاسخ به سوالات شخصی یا شرایط خاص خود، همیشه می‌توانید از مشاوره آنلاین با متخصص زنان و زایمان استفاده کنید تا بهترین و ایمن‌ترین تصمیم را بگیرید.