کبد از دیدگاه ابو‌علی سینا

تشریح کبد

کبد اندامی است که می‌توان آن را کارخانه خونسازی و تصفیه خون و توزیع کننده مشتقات و متعلقاتی که از خون به وجود می‌آید دانست. کبد در یک چهارم سمت راست بالایی شکم و زیر پرده دیافراگم، بالای روده، کلیه و راست روده واقع شده است.

روده بند شیره غذایی تولید شده را به نوعی از خون تبدیل می‌نماید و آن را از ورید باب به کبد تحویل می‌دهد. کبد جنسش از گوشت است و عصب ندارد و مملو از رگ‌های ورودی و خروجی است.
کبد به علت داشتن رگ‌های باب که به آنها ماساریقا (روده بند) گفته می‌‎شود، ماده غذایی را از معده و روده‌ها تحویل می‌گیرد و فرآوری می‌کند و آن را به چهار بخش تبدیل می‌کند.

1.  خون صاف و بی آلایش.
2.  آبی که از پالایش خون تولید می‌‎شود.
3.  کف خون(صفرا).
4.  خون ته نشین شده یا همان سودا.

کبد بعد از پالایش خون، خون را به نقاط مختلف بدن می‌فرستد:

• قسمت صاف و بی‌آلایش خون به سمت بدن می‎رود.  
• آب تولید شده از عمل پالایش به سمت کلیه می رود.
• صفرای ایجاد شده به کیشه صفرا فرستاده می‌شود.
• ماده ته نشین خون یا همان سودا وارد طحال می‌شود.

چگونه بدانیم کبد ما سالم است یا خیر؟

برای دانستن این موضوع که کبد سالم داریم یا ناسالم، چندین راه وجود دارد از جمله:

• با دست لمس کردن کبد. دست بر کبد بگذاریم و حال آن را تشخیص دهیم.
• قسمت هایی که روی کبد‌اند و حالت ورم کرده دارند ممکن است به علت ورم کبد، بالا آمده باشند.
• ممکن است از اندام‌هایی که با کبد در ارتباطند و در نزدیکی کبد قرار دارند حال کبد را دریابی مانند کیسه صفرا، معده، روده و کلیه.
• از رنگ چهره، شکل و لمس پوست می‌توان پی به سلامت کبد برد.
• ممکن است از موهایی که روی پوست بدن در نواحی که کبد قرار دارد، به حال کبد پی برد.
• با توجه به وریدهایی که از کبد بیرون می‌آیند.

در معاینه از طریق لمس:

• اگر هنگام لمس ناحیه کبد، آن ناحیه گرم باشد دلیل بر سوء مزاج گرم است و اگر سرد باشد دلیل بر سوء مزاج سرد است.
• اگر احساس سفتی کردید به علت ایجاد ورم سفت و سخت در کبد است.
• اگر احساس بادکردگی کردی بدان که کبد ورم کرده است.  

بیماری‌های کبد

 کبد می‌تواند به مشکلات زیر مبتلا شود:

• بیماری‌هایی که مختص خود کبد است که همان بیماری‎های مزاجی است.
• کبد دچار بیماری‌های ترکیبی شده است.
• کبد به ورم مبتلا شده است.
• کبد سوراخ شده است. کبد نسبت به سایر اندام‌های دیگر بیشتر استعداد سوراخ شدن دارد. اگر سوراخ شدن به همراه ورم در کبد باشد بسیار خطرناک است.

درد کبد 

گاهی انسان به درد کبد مبتلا می‌شود که چندین سبب می‌تواند داشته باشد.

1. کبد در اطراف پرده پوششی با سوء مزاج روبرو است.
2. درد به علت ورم است.
3. درد به علت انسداد در کبد است.
4. کبد خود به خود ناتوان است و از پردازش مواد غذایی و تحویل آن عاجز است.

اگر درد کبد شدید و بدون تب باشد علت درد ورم است اما اگر درد به همراه تب باشد ورم کبد بهبود نیابد.

نشانه‌های سوء مزاج کبد

• تشنگی شدید که هر‌‌چه آب بخورند سیراب نمی‌شوند و تشنگی برطرف نمی‌شود.
• کم شدن اشتها.
• التهاب و احساس حرارت درونی.
• زرد شدن زیاد ادرار.
• داشتن نبض سریع و تند.
•  تب خفیف.
• گرم شدن شدید خون و ماهیچه‌ها.
•  از گرما فراری بودن.

نشانه‌های کبد بیمار

رنگ چهره:

شخصی که کبدش بیمار است اکثرا رنگ رخسارش مخلوطی از زردی و سپیدی است. گاهی امکان دارد که رنگ چهره مایل به سبز و یا سیاه مایل به زرد باشد. اگر کسی را میبینی که رنگ چهره‌اش در منتهای سلامت و کاملا طبیعی است بدان که کبدش سالم است.

ادرار و مدفوع:

هرگاه رنگ ادرار و مدفوع کمی به قرمزی بزند می‌تواند دلیل بر این باشد که کبد از عهده تصفیه خون بر نمی‌آید.

---

پیشنهاد مطالعه مقاله: کبد چرب؛ علائم و درمان

---

مواردی که با کبد ناسازگار است و باعث زیان رسیدن به کبد می‌شود

عواملی که به کبد زیان می‌رسانند و باید انسان از آنها دوری کند به ترتیب زیرند:

• ‌ خوردن در حالت سیری و یا اینکه ترتیب نوع خوراک را رعایت نکند به عنوان مثال ابتدا خوراک دیر‌هضم بخورد و بعد از آن خوراکی زود‌هضم.
• در حالت ناشتا و یا اینکه بلافاصله بعد از حمام، نزدیکی، ورزش و خستگی، آب سرد نوشیدن. نوشیدن آب سرد در این اوقات به علت اینکه کبد ملتهب و گرم است باعث می‌شود که کبد آب سرد را با سرعت زیاد جذب کند که ممکن است منجر به بیماری استسقا ( پر‌نوشی) گردد.

علاج سوء مزاج کبد

اگر کسی سوء مزاج گرم در کبد دارد؛ برای درمان موارد زیر را بکار برد:

• از مصرف رطوبت بخش‌ها خودداری کنند.
• سردی بخش‎های غلیظ استفاده نشود.
• از مسکن های خیلی قوی استفاده نشود.

داروهایی که تجویز می‌شود باید تا اندازه‌ای خاصیت قبوضیت و تا اندازه‌ای نیرو بخش باشند. کاسنی برای این مورد بهترین است زیرا مزاج کاسنی زیاد سرد نیست و قبوضیت آن در حد اعتدال است.
اگر بیماری که کبد گرم مزاجی دارد کاسنی مصرف کند بسیار فایده دارد و اگر کاسنی را با سرکه مصرف کند بسیار مفید است.
علاوه بر اینها مصرف زرشک و تمر هندی اثرات عجیبی دارد.

اگر احساس کردی گرفتگی در کبد داری زرشک و تمبر هندی را با کرفس قاطی کن و بخور.

---

برای انجام ویزیت آنلاین اصلاح مزاج در درمان ناتوانی کبد از ایزوویزیت استفاده کنید 

---

چیزهایی که با کبد سازگارند

به طور کلی چیزهایی که با کبد سازگارند و با آن سر دوستی دارند عبارتند از:

1. هر تلخی که باز‌کنندگی و نیروی گیرندگی بالا داشته باشد و در عین حال خوشبو نیز باشد،  مانند دارچین، شکوفه گورگیاه(گیاهی از تیره گندمیان) و امثال آن.  
2. هر آنچه که خاصیت تصفیه‌کنندگی و پاک‌کنندگی داشته باشد.
3. هر ماده غذایی که خاصیت نرم‌کنندگی، جذب‌کنندگی و نیرو‌ بخشی داشته باشد، مانند زعفران.
4. پسته بوی خوشی دارد و از پاکسازی کننده‌های کبدی است و بسیار مفید برای کبد اما بسیار گرمی بخش است.
5. فندق برای هر کبدی و در هر حالی بسیار سازگار و مفید است و حرارت زیادی تولید نمی‌کند.

کلام آخر

 این مقاله از کتاب "قانون" نوشته شیخ الرئیس ابو علی سینا اقتباس شده است. با مطالعه این مقاله می‌توانیم از دیدگاه طب سنتی اگر علائم ایجاد ناتوانی کبد در ما وجود دارد تشخیص دهیم و برای درمان از طریق اصلاح مزاج اقدام کنیم.

منبع:

کتاب قانون. جلد 4. (233-185)