ریزش مو؛ از علت ریزش مو تا درمان

موی سر به عنوان یک از مشخصه‌های اصلی زیبایی به شمار می‌رود و کیفیت و کمیت تارهای مو تأثیر به‌سزایی در عزت و اعتماد به نفس انسان‌ها دارد. جدای از مورد فوق، میزان سلامت موها ارتباط مستقیمی نیز با سلامتی بدن و پوست دارد. در نتیجه با در نظر گرفتن تمامی این موارد، مراقبت از موها، توجه به تغییرها و تحولات آن امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. مهم‌ترین چالشی که در این زمینه عموم مردم و مخصوصاً مردان با آن روبه‌رو هستند؛ ریزش مو (alopecia) است. این معضل در دوره‌های مختلف عمر، از نوجوانی تا کهن‌سالی، و به شکل‌ها و شدت‌های مختلف برای یک شخص می‌تواند رخ دهد که عوامل متفاوتی می‌توانند در ایجاد آن تأثیرگذار باشند.

چرخۀ رشد مو

به گفتۀ دکتر احسان رستمی متخصص پوست و مو، چرخه مو سه فاز دارد:

• چرخه اول (آناژن): فاز رشد مو  که 2 تا 8 سال است. هرچه این فاز طولانی‌تر باشد موها بلندتر می‌شود.  
• چرخۀ دوم (کاتاژن): رشد مو در این فاز متوقف می‌شود و پیاز مو وجود ندارد. فاز کاتاژن حدود 1 تا 3 هفته طول می‌کشد.
• چرخۀ سوم (تلوژن): فاز تلوژن در واقع استراحت مو است. در فاز تلوژن ریزش مو اتفاق می‌افتد. این فاز حدود 2 تا 3 ماه طول می‌کشد.

عوامل و دلایل ریزش مو

در وهله نخست باید این را بدانیم که ریزش موها امری است که در طی روز به صورت طبیعی رخ می‌دهد و از دست دادن روزانه ۱۰ الی ۱۰۰ تار مو امری عادی تلقی می‌گردد. حتی اگر تعداد موهای ریخته شده بیشتر از این میزان باشد؛ باز هم نمی‌توان آن را یک مشکل به حساب آورد زیرا موهای ریخته شده به طور معمول با رویش موهای جدیدی در همان موضع جایگزین می‌شوند. مسئله از آن جایی جدی می‌شود که پس از ریخته شدن حجم زیادی از موها، رویش متناسبی با میزان ریزش صورت نمی‌گیرد. از آن جایی که شمارش و اندازه‌گیری تعداد تار موهای ریخته شده در عمل کاری دشوار است؛ برای تشخیص اینکه آیا موهای ما به عارضه‌ای دچار شده‌اند باید به نشانه‌هایی مثل کم‌پشت شدن موها، عریض و فاصله‌دار شدن خطوط روی سر، عقب‌نشینی خط رویش مو و وجود لکه‌های کچلی توجه کرد. علت ریزش مو می‌تواند به یک عامل بیرونی وابسته و یا ناشی از شرایط درونی بدن باشد. همچنین ریزش‌های مو جدی و تأثیرگذار می‌تواند به صورت تدریجی و یا ناگهانی رخ دهد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• کهولت سن

با گذشت زمان و بالا رفتن سن، اعضای بدن به تدریج ضعیف می‌شوند و کیفیت و ضخامت موها نیز کاهش می‌یابد. همچنین با نازک شدن پوست و کاهش تولید چربی آن نیز شرایط برای موها نامطلوب از قبل شده و موجب خشک شدن و ریزش آن‌ها می‌شود. مهم است که بدانیم رابطه بین سن و ریزش مو پیچیده است و همه افراد با افزایش سن تغییرات قابل توجهی در موهای خود تجربه نمی‌کنند. حفظ یک سبک زندگی سالم، مدیریت استرس‌های مزمن و استفاده از روش‌های ملایم مراقبت از مو، همگی می‌توانند به سلامت کلی مو در مقابل این عوارض ناشی از افزایش سن و پیری کمک کنند.

• ژنتیک و پیشینه خانوادگی

وراثت و ژنتیک نقش مهم و انکارناپذیری در تعیین حساسیت موی سر افراد نسبت به ریزش دارد. اگر این ژن‌ها در ژنوم شخصی وجود داشته باشد (و مخصوصاً از طریق هردوی والدین آن‌ را دریافت کرده باشد)؛ به سختی می‌توان راهی پیشگیرانه برای مقابله با طاسی و ریزش موها در پیش گرفت. اگر چه تأثیر این عامل غالباً برروی آقایان مشاهده می‌شود اما برخی از بانوان نیز ممکن نازک شدن کلی موها را به دلایل ژنتیکی تجربه کنند.

• کمبود مواد مغذی

تغذیه نقش مهمی را در حفظ سلامت کلی مو ایفا می‌کند زیرا وجود میزان کافی بعضی از ویتامین‌ها مانند ویتامین D و برخی از مواد معدنی مانند روی و آهن در رشد سالم تارهای مو حیاتی هستند. هنگامی که بدن فاقد این مواد مغذی به مقدار لازم باشد؛ فولیکول‌های مو تضعیف شده و منجر به افزایش ریزش مو، رشد کندتر موها و یا شکنندگی تارهای مو می‌شود. علاوه بر این، مصرف ناکافی پروتئین نیز می‌تواند بر سلامت مو تأثیرگذار باشد زیرا تارهای مو در درجه اول از پروتئین تشکیل‌شده‌اند. رفع ریزش موی مرتبط با کمبود مواد مغذی اغلب با بهبود رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها قابل دست‌یابی است.

• اثرات جانبی داروها

طیف گسترده‌ای از داروها می‌توانند موجب ریزش ناگهانی یا تدریجی موی سر و حتی بدن شوند. از جمله این داروها می‌توان به داروهای شیمی‌درمانی، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدآکنه و داروهای پیشگیری از بارداری اشاره کرد. تاثیر ریزش موی ناشی از دارو می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد اما در هرصورت غالباً با اتمام فرایند درمان و قطع مصرف دارو، رشد موها مجدداً آغاز می‌گردد.

• عدم مراقبت و بدرفتاری با موها

بی‌توجهی، بدرفتاری و عدم رعایت نکات بهداشتی در مراقبت از موها موجب وارد آمدن آسیب‌های جدی به سلامت موها شده و این می‌تواند در طولانی‌مدت ریزش موها را سبب شود. اعمالی مانند حالت دادن بیش از حد با گرما و وسایل حرارتی، مدل موی سفت و گره‌زدن با شیوه‌های غیرعادی، استفاده از حالت‌دهنده‌ها و شوینده‌های شیمیایی نامناسب مو می‌تواند ساقه و ریشه مو را ضعیف کرده و منجر به شکستگی، نازک‌شدن مو و حتی ریزش موها شود. شاید در ابتدای این روند آثار سوئی برروی موها مشاهده نشود اما با گذشت زمان، این عوامل می‌توانند در چرخه رشد مو خطراتی جدی ایجاد کنند و کیفیت و تراکم مو را کاهش دهند.

• تغییرات هورمونی (ناشی از بارداری، بلوغ و ...)

تغییراتی که افراد در دوران بارداری، بلوغ و یائسگی به دلیل ترشح هورمون‌ها تجربه می‌کنند می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر رشد و ریزش مو داشته باشد. در دوران بارداری، سطوح بالای استروژن می‌تواند فاز رشد چرخه مو را طولانی‌تر کند و به موهای ضخیم‌تر و حجیم‌تر منجر شود. با این حال، پس از زایمان، کاهش ناگهانی سطح استروژن می تواند باعث ایجاد مرحله ریزش شود که به ریزش مو پس از زایمان معروف است. این وضعیت موقت که با افزایش ریزش مو به مدت چندین ماه پس از زایمان مشخص می‌شود؛ در نتیجه نوسانات هورمونی است و معمولاً با گذشت زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، به ویژه افزایش آندروژن‌ها مانند تستوسترون نیز می‌تواند بر چرخه رشد مو تأثیر بگذارد و در برخی موارد منجر به افزایش ریزش مو یا شروع ریزش مو در سنین بلوغ شود.

• اضطراب و شرایط روحی-روانی نامناسب

استرس و اضطراب مزمن می‌تواند چرخه طبیعی رشد مو را مختل کند و منجر به وضعیتی به نام تلوژن افلوویوم (telogen effluvium) شود که در آن تعداد زیادی از فولیکول‌های مو وارد فاز استراحت می‌شوند و متعاقباً می‌ریزند. علاوه‌براین، شرایط نامناسب روحی و روانی ممکن است منجر به تغییر در رفتارهای سبک زندگی مانند رژیم غذایی نامناسب، کم‌خوابی و بی‌توجهی به مراقبت شخصی شود که همگی می‌توانند تأثیر ثانویه‌ای بر سلامت مو داشته باشند.

در تمامی موارد فوق باید با مراجعه به متخصص پوست و مو، دستورالعمل‌های لازم و تخصصی را جهت کنترل و بهبود این معضل دریافت کرد. حتی در مواردی که برای درمان ریزش مو به تغییر سبک زندگی و یا اصطلاح رژیم غذایی نیاز داریم می‌توان از توصیه‌های متخصصین تغذیه و روان‌درمانگران نیز استفاده کرد.

بیماری‌ها و شکل‌های مختلف ریزش مو

• آلوپسی آندروژنتیک (Androgenetic Alopecia): این مورد شایع‌ترین نوع ریزش مو است و اغلب به عنوان طاسی (با الگوی مردانه یا زنانه) شناخته می‌شود. این بیماری ارثی است و معمولاً در مردان منجر به کاهش خط مو و نازک‌شدن تاج سر و در زنان موجب نازک‌شدن منتشر می‌شود.
• آلوپسی آرئاتا (Alopecia Areata): این نوع از ریزش مو که با عنوان ریزش مو سکه‌ای نیز شناخته می‌شود؛ یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن با هدف قرار دادن بافت‌های سالم بدن مانند فولیکول‌های مو باعث ریزش موی ناحیه‌ای در پوست سر یا سایر نواحی بدن می‌شود.
• تلوژن افلوویوم (Telogen Effluvium): این مورد نوعی از ریزش موی موقت است و زمانی رخ می‌دهد که بدن استرس قابل‌توجهی مانند زایمان، جراحی، بیماری شدید یا کاهش وزن شدید را تجربه کند.
• آلوپسی کششی (Traction Alopecia): این نوع از ریزش مو در اثر تحت تنش قراردادن و کشش مکرر موها ایجاد می‌شود که اغلب نیز به دلیل به‌کار بردن مدل‌های موی خاص مانند بافته‌های تنگ یا مدل موی دم‌اسبی است.

دکتر احسان رستمی متخصص پوست و مو:

بیماری تریکوتیلومانیا بیشتر در دختران شایع است. این بیماری باعث می‌شود که فرد موهای سر خود را بکشد. علت این رفتار ناشی از استرس و مشکلات عاطفی است. فرد در بیماری تریکوتیلومانیا موهای خود را می‌کند. در این افراد موها شکسته است و با اندازه‌های مختلفی دیده می‌شود. برای درمان تریکوتیلومانیا نیاز به روان درمانی و به کارگیری داروهای TCA است.

• از دیگر بیماری‌ها و اختلالاتی که موجب ریزش موی سر می‌شود می‌توان به آناژن افلوویوم، قارچ پوست سر یا تینیا کروریس، آلوپسی سیکاتریسیل و کم‌کاری تیروئید اشاره کرد.

درمان ریزش مو

شیوه‌های مختلف درمانی برای بهبود ریزش مو وجود دارد. یکی از درمان‌های شایع برای مردان و زنان با آلوپسی آندروژنتیک، استفاده از داروی مینوکسیدیل (Minoxidil) است که به طور موضعی بر روی پوست سر استفاده می‌شود تا به کاهش ریزش مو و تقویت رشد مو کمک کند. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که حتماً برای مصرف دارو از متخصص کمک گرفت. بسیاری از مواردی که ریزش مو اتفاق می‌افتد موقتی و ناشی از شرایطی جسمی خاص مانند دوران بلوغ، بارداری، شیردهی، افسردگی و غیره بوده که با اصلاح سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی مناسب می‌توان آن را مدیریت کرد تا این دوره را با رضایت پشت سر گذاشت.

در بعضی از مواردی که درمان‌های دارویی یا رفتاری کارساز نیستند؛ می‌توان از سایر روش‌های پزشکی مثل لیزردرمانی سطح پایین یا جراحی کاشت مو استفاده کرد. در روش لیزردرمانی، با استفاده از پرتوهای کم انرژی اما متمرکز لیزر جهت تحریک فولیکول‌های مو و تقویت رشد مجدد مو استفاده می‌شود. این مورد می‌تواند انتخاب خوبی برای افراد که دچار آلوپسی آندروژنیک و ریزش موی ژنتیکی هستند باشد. جراحی کاشت مو نیز که به عنوان جراحی ترمیم مو هم شناخته می‌شود، روشی است که برای رفع ریزش مو با جابه‌جایی فولیکول‌های مو از قسمت‌هایی از پوست سر با تراکم بیشتر به مناطق طاسی یا نازک‌شده طراحی شده است. جراحی‌های کاشت مو معمولاً با استفاده از دو تکنیک اصلی انجام می‌شوند: پیوند واحد فولیکولی (FUT) و استخراج واحد فولیکولی (FUE). در FUT، نواری از پوست حاوی فولیکول‌های مو، با جراحی از ناحیه اهداکننده برداشته می‌شود و سپس واحدهای فولیکولی جداشده به ناحیه گیرنده پیوند داده می‌شوند. از سویی دیگر، در روش FUE واحدهای فولیکولی منفرد به طور مستقیم از ناحیه اهداکننده استخراج شده و با استفاده از یک پانچ مخصوص به ناحیه گیرنده پیوند زده می‌شوند. در کناراین موارد، تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به پوست سر نیز می‌تواند موجب تحریک موها و رشد آن‌ها در مناطقی که دچار ریزش شده است کمک کند.

کلام آخر

در نهایت باز هم به این نکته باید اشاره کنیم که به صورت مرتب با یک متخصص مراقبت های بهداشتی یا متخصص پوست و مو آنلاین در ارتباط باشید تا برای تعیین علت خاص ریزش موهایتان و کشف مناسب‌ترین گزینه درمانی مشورت لازم را دریافت کنید. علاوه‌براین برای داشتن مویی شاداب و باکیفیت به سبک زندگی، شرایط روحی و جسمی خود اهمیت دهید و با دانستن و رعایت نکات بهداشتی پیرامون مراقبت از موها، در جهت حفظ سلامت آن‌ها بکوشید.